Diğer adı ile Mir Evi, Çukurca ilçesinde yer alır. Sidan Vadisi’ni güney eteğinde, yüksek kayalık üzerine konumlanmıştır. Dikdörtgen şeklinde, moloz taştan yapılmış olan tarihi kalenin, inşa tarihi ve kim tarafından yapıldığı bilinmez. Tek parçadan oluştuğu için gözetleme kulesi olarak kullanıldığı düşünülür. Kayalık ve engebeli yolları nedeniyle kaleye ulaşmak zordur.
Derav Kilisesi
Nasturilerden kalma Derav Kilisesi, Zap Vadisi’nde, Çukurca’da konumlanmıştır. Kaya ve moloz taştan yapılmış olan kutsal mekan, engebeli bir araziye kurulmuştur. İnşa tarihi bilinmeyen Derav Kilisesi, günümüzde harap durumda olup yalnızca dıştan görülebilir.
Mar Abdişo Manastırı
Hakkari’nin merkezinde, Oğul (Tal) Vadisi’nde bulunan Mar Abdişo Manastırı, Nasturiler tarafından inşa edilmiştir. Mağaranın içinde yer alan moloz taştan yapılma ibadethaneye ulaşmak için engebeli yolları tırmanmak gerekir.
Mar Şalita Manastırı
Şehir merkezinde, Kırkdağ köyündeki vadide yer alan Mar Şalita Manastırı, yalçın kayalıklar üzerine inşa edilmiştir. Zorlu yollardan geçerek ulaşılan kutsal mekan, üç katlı olarak yapılmışsa da günümüze yalnızca kalıntıları ile ulaşabilmiştir.
Mir Kalesi
Mir Kalesi, şehir merkezinde yaklaşık 200 metre kadar yüksek bir kayalık üzerine inşa edilmiştir. Çölemerik Kalesi adıyla da bilinen yapı, kente hakim bir konumdadır. Günümüzde bu kale, harabe halindedir.
Meydan Medresesi
Meydan Medresesi, kent merkezinde, Biçer Mahallesi’nde yer alır. 1700’de inşa edilmiş tarihi yapı, iki katlıdır. İki avlusu olan medrese sivri kemerli revaklarla donatılmıştır. Hakkari’nin en önemli tarihi yapılarından biridir.
Zeynel Bey Medresesi
Hakkari’nin merkezinde yer alan Zeynel Bey Medresesi, günümüze yalnızca kalıntıları ile ulaşabilmiştir. Biçer Mahallesi’nde dere kıyısında bulunan medresenin 16. yüzyılda Hakkari beylerinden Zeynel Bey tarafından yaptırıldığı tahmin edilir.
Taş Köprü
Şemdinli Nehri (Bağlar) köyünde, Şemdinli Deresi’ni süsleyen Taş Köprü, 1898’de Şeyh Muhammed tarafında yaptırılmıştır. Köprünün tek gözü ve eğimli bir kemeri vardır. Yüksekliği 11 metreyi bulan yapı, yaklaşık 21 metre uzunluğundadır. Taş Köprü, yalnızca yaya kullanımına açıktır.
Kayme Sarayı
Şemdinli’nin tarihi yapılarından biri olan Kayme Sarayı, Bağlar (Nehri) köyünde yer alır. 1909 - 1911 yılları arasında iki katlı olarak inşa edilmiştir. Dikdörtgen planla sahiptir. Yakın tarihte yenilenen Kayme Sarayı’nın o dönemde yaşamış Seyit Muhammed Sıddık tarafından yaptırıldığı tahmin edilir.
Kelat Sarayı
Kelat Konağı olarak da bilinen tarihi yapı, Şemdinli’de yer alır. Seyit Ahmet Sıddık tarafından yaptırıldığı tahmin edilir. Bağlar mevkiindeki Kelat Sarayı’nın yalnızca kalıntıları bugüne kadar ulaşabilmiştir.
Koçanis Kilisesi
Hakkari’nin merkezindeki Konak (Koçanis) köyünün doğusunda yer alan Koçanis Kilisesi, doğal oluşum bir kayalık üzerindedir. Günümüzde kullanılmayan kutsal mekan, kesme taştan yapılmış olup harabe halindedir. Tarihi ibadethanenin Nasturi dilinde yazılmış bir kitabesi ve kitabenin altında iki adet güneş saati bulunur.
Bay Kalesi
Hakkari’nin merkezine yaklaşık 8 km uzaklıkta, kentin güneyinde konumlu Bay Kalesi, rakımı 2 bin metreyi bulan bir tepe üzerinde yer alır. Yalçın bir kayalık üzerine kurulmuş bu yapı, moloz taştan inşa edilmiştir. Günümüze harap şekilde ulaşmış Bay Kalesi’nin çevresinde yapılan araştırmalar bölgenin Demir Çağı’ndan Orta Çağ’a dek yerleşim yeri olarak kullanıldığını gösterir. Asfalt yol olmadığı için kaleye ulaşmak biraz zordur.
Helil Kilisesi
Hakkari’nin merkezine yaklaşık 10 km uzaklıkta yer alan Helil Kilisesi, Nasturiler Dönemi’ne aittir. Halil Kilisesi olarak da bilinen kutsal mekanın kitabesi olmadığı için inşa zamanı bilinmez. Taştan örülmüş duvarları, zamana karşı direnememiş, cemaati olmadığı için kilise bakımsız kalmıştır. Çatı örtüsü yer yer yok olmuşsa da Helil Kilisesi, hala ayaktadır.
Emir Şaban Camii, Çukurca’nın merkezindedir. 16. yüzyılda, Osmanlılar Dönemi’ne inşa edilmiş olan kutsal mekanın içi ve mihrap bölümü çini ile donatılmıştır. Halen ibadete açık olan cami, yakın tarihte restore edilmiştir.
Mar Abdişo Manastırı
Hakkari’nin merkezinde, Oğul (Tal) Vadisi’nde bulunan Mar Abdişo Manastırı, Nasturiler tarafından inşa edilmiştir. Mağaranın içinde yer alan moloz taştan yapılma ibadethaneye ulaşmak için engebeli yolları tırmanmak gerekir.
Mar Şalita Manastırı
Şehir merkezinde, Kırkdağ köyündeki vadide yer alan Mar Şalita Manastırı, yalçın kayalıklar üzerine inşa edilmiştir. Zorlu yollardan geçerek ulaşılan kutsal mekan, üç katlı olarak yapılmışsa da günümüze yalnızca kalıntıları ile ulaşabilmiştir.
Şeyh Ali Camii
Şeyh Ali Camii, Hakkari kent merkezine bağlı Üzümcü köyünde konumlanmıştır. Moloz taştan yapılma ibadethanenin 18. yüzyıl sonrasında inşa edildiği tahmin edilir. Üç katlı olan ibadethanenin giriş katı zaviye, 1. katı medrese, 2. katı ise cami olarak kullanılmıştır.
Taş Köprü
Şemdinli Nehri (Bağlar) köyünde, Şemdinli Deresi’ni süsleyen Taş Köprü, 1898’de Şeyh Muhammed tarafında yaptırılmıştır. Köprünün tek gözü ve eğimli bir kemeri vardır. Yüksekliği 11 metreyi bulan yapı, yaklaşık 21 metre uzunluğundadır. Taş Köprü, yalnızca yaya kullanımına açıktır.
Kayme Sarayı
Şemdinli’nin tarihi yapılarından biri olan Kayme Sarayı, Bağlar (Nehri) köyünde yer alır. 1909 - 1911 yılları arasında iki katlı olarak inşa edilmiştir. Dikdörtgen planla sahiptir. Yakın tarihte yenilenen Kayme Sarayı’nın o dönemde yaşamış Seyit Muhammed Sıddık tarafından yaptırıldığı tahmin edilir.
Koçanis Kilisesi
Hakkari’nin merkezindeki Konak (Koçanis) köyünün doğusunda yer alan Koçanis Kilisesi, doğal oluşum bir kayalık üzerindedir. Günümüzde kullanılmayan kutsal mekan, kesme taştan yapılmış olup harabe halindedir. Tarihi ibadethanenin Nasturi dilinde yazılmış bir kitabesi ve kitabenin altında iki adet güneş saati bulunur.
Kızıl Kümbet Mezarlığı
Kızıl Kümbet Mezarlığı, Hakkari’nin merkezine bağlı Gülereş Baba Mahallesinde yer alır. Osmanlı Dönemi’ne ait mezar taşlarının yer aldığı kabristanın güneyinde zaviye olarak kullanılmış bir yapı harabesi bulunur. Hakkari beyleri ve ailelerine ait mezarlar, çeşitli desenlerle süslenmiş kitabeleri ile ilgi çekicidir.
Urartu Mezarlığı
Urartu Mezarlığı, şehir merkezine bağlı Gazi Mahallesinde yer alır. Yakın tarihte, bir inşaat yapımı esnasında keşfedilen mezarlık, M.Ö. 1000’li yıllara ait mezar odası ve kalıntılarına ev sahipliği yapar. Mezar odasında çömlek ve demir eşya kalıntılarına da rastlanmıştır. Erken Demir Çağı, Urartular Dönemi’nde kullanılmış kutsal alan, Van Karagöz Nekropolü ile benzerlik taşır.
Melik Esed Camii ve Mezarlığı
Melik Esed Camii ve Mezarlığı, kent merkezindeki Biçer Mahallesinde yer alır. Caminin Beylikler Dönemi’nde, 13. yüzyılım sonlarında II. Mir Esededdin Musa zamanında yapıldığı tahmin edilir. Caminin batısında yer alan haziresinde 25 tane mezar bulunur. Melik Esed Mezarlığı’ndaki bu taşlar, bitkisel desenlerle süslenmiş, özenli bir el işçiliği örneğidir.
Kale Altı Mezarlığı
Hakkari’nin merkezine bağlı Biçer Mahallesinde yer alan Kale Altı Mezarlığı, Hakkari Kalesi’nin doğusundadır. Mezarların bazılarında zengin süslemeli mezar taşları vardır. Bu mezar taşlarının bir bölümü müzelere götürülerek koruma altına alınmıştır, bir bölümü ise burada görülebilir. Kabristanda 18 ve 19. yüzyıla ait yaklaşık 20 adet mezar vardır. Bu mezarlık halen kullanılmaktadır.
Helil Kilisesi
Hakkari’nin merkezine yaklaşık 10 km uzaklıkta yer alan Helil Kilisesi, Nasturiler Dönemi’ne aittir. Halil Kilisesi olarak da bilinen kutsal mekanın kitabesi olmadığı için inşa zamanı bilinmez. Taştan örülmüş duvarları, zamana karşı direnememiş, cemaati olmadığı için kilise bakımsız kalmıştır. Çatı örtüsü yer yer yok olmuşsa da Helil Kilisesi, hala ayaktadır.
Peylan Mezarlığı
Peylan Mezarlığı, Yüksekova ilçesinde, eski adı Peylan olan Güçlü köyünde yer alır. Yüksekova - Şemdinli karayolu üzerinde, Kaki mevkiindeki mezarlık, yüksek bir noktadadır. Koyun ve koç heykeli ile tarihi mezar taşlarının bulunduğu kabristan, Hakkari’de günümüze kadar ulaşabilmiş tarihi mezarlıklardan biridir.
Süleyman Peygamber Camii
Süleyman Peygamber Camii, Çukurca’ya bağlı Kayalık (Zavite) köyünde bulunur. Cevizli Vadisi’ndeki Meşeli mezrası sınırları içindedir. Günümüzde harabe halinde olan cami, Hz. Süleyman’a ait olduğuna inanılan bağımsız bir bölüme sahiptir. Taştan yapılmış olan ibadethane ve Süleyman peygamberin makamı, çevre sakinleri tarafından ziyaret edilir.
Pirment Türbesi
Çukurca’nın Cevizli (Güzareş) köyünde yer alan Pirment Türbesi, Han Yaylası mevkiindedir. Kesme taştan dikdörtgen şeklinde inşa edilmiş kutsal mekan, içten beşik tonozla, dıştan düz bir dam ile kapatılmıştır. Ceviz ağacından yapılmış süslemeli kapısının bir bölümü koruma altına alınmış olup Van Müzesi’nde sergilenir. Türbe, günümüzde bakımsız durumdadır.
Buzul Dağı olarak da anılan Cilo Dağı, ülkemizin en yüksek 2. dağıdır. Buzullarla kaplı olan bu dağın dorukları yaz aylarında bile karlıdır. Dağın zengin bitki örtüsüyle bezeli vadileri, temiz havaya ve hoş bir görüntüye sahiptir.
Sidan Vadisi
Çukurca’nın Bey Mahallesi mevkiindeki Sidan Vadisi, Nasturiler Dönemi’nde inşa edildiği tahmin edilen su kemeri ile süslüdür. Sidan Deresi’nin kuzeyinde yer alan su kemeri, bahar gelince yeşeren vadide oldukça dikkat çekicidir.
Berçelan Yaylası
Bahar gelir gelmez yeşeren kentin doğal güzelliklerinden biridir Berçelan Yaylası. 3500 metre yükseklikte konumlanmış olan bu yayla, su kaynaklarının yarattığı mendereslerle süslüdür. Kamp ve doğa yürüyüşüne elverişli olan Berçelan Yaylası, kışın kayak yapmaya müsaittir.
Uludoruk Buzulu
Cilo (Buzul) Dağı’nda bulunan Uludoruk Buzulu, göl çevresinde bloklar halinde yer alır. Dağcıları cezbedecek güzelliktedir. Reşko Tepe’de yer alan vadi buzulunu görmek için profesyonel kişilerce refakat ettiği tırmanma etkinliklerine dahil olmak gerekir.
Tirşin Yaylası
Cilo (Buzul) Dağı’nın eteklerinde konumlanmış olan Tirşin Yaylası, güzelliği ile dikkat çeker. Tarihi kalıntıları ile öne çıkan yaylada, binlerce yıl öncesinde kaya üzerine işlenmiş hayvan figürleri keşfedilmiştir. Dirhe olarak anılan devasa kayalar üzerine oyulmuş sığınak ve kule benzeri yapılar, yaylanın geçmişte konum itibariyle önemli bir yere sahip olduğuna işaret eder.
Golaşin Gölü
Yüksekova sınırları içinde yer alan Golaşin Gölü, Zap Suyu Vadisi’ni süsleyen buzul göllerinden biridir. Karadağ yamacındaki bu göl, oldukça hoş bir görüntüye sahiptir.
Golan Gölü
Yüksekova’nın Golan Yaylası’nda bulunan buzul gölü, dağlarla çevrelenmiş Hakkari’nin doğal güzelliklerinden biridir. Gera Şin olarak da bilinen Golan Gölü, kar ve yağmurla beslenir. Suyun debisi ve miktarı yeterli olduğu dönemlerde Golan Gölü’nde kano yarışları düzenlenir.
Seyithan Gölü
Yüksekova sınırları içindeki Seyithan Gölü, Cilo (Buzul) Dağı’nı süsleyen bir tabiat harikasıdır. Kar suyunun beslediği göl, gökyüzü misali mavi bir renge sahiptir. Büyüleyici bir dağ manzarasına sahip olan Seyithan Gölü’ne araçla ulaşılabilir.