|
Prag
Çekya’nın kalbi ve başkenti Prag, Avrupa’nın en güzel kentlerinden biri olarak tarif edilir; zaman zaman Paris ve Roma gibi Avrupa’nın en gözde başkentleri ile karşılaştırılır. Elbe Nehri’nin kollarından biri olan güzel Vltava Nehri’nin kıyısında kurulu kent, bin yıldan fazla tarihsel geçmişe sahiptir.
Vltava’nın iki yakası üzerinde kuru...
...
|
|
Cesky Krumlov
Çekya’nın en güzel kentlerinden biridir Český Krumlov. Bohemya’nın güney ucunda, Prag gibi Vltava Nehri kıyısında kurulmuştur.
Şehir, tarihsel olarak Vltava kıyısında yükselen Gotik kale etrafında şekillenmeye başlar. 13. yy’dan kalma tarihi kale bugün UNESCO Dünya Mirası listesine dahil edilmiştir ve Çekya sınırları içindeki iki Krumlo...
...
|
|
Brno
Svitava Nehri’nin Svratka’ya döküldüğü yerde kurulu bir Moravya kenti ve Çekya’nın en büyük kentlerinden biridir, Brno.
Sahip olduğu kurumlar ve üniversitelerle ülkenin adalet ve yüksek öğrenim alanında merkezi rolüyle öne çıkar. Aynı zamanda UNESCO tarafından Yaratıcı Şehirler Ağına dahil edilmiş bir Müzik Şeh...
...
|
Coğrafi ve Siyasi Bilgi
Avrupa ana karasının ortasında, tamamı karasal sınırla çevrili bir ülke olan Çekya’nın kuzeyde bir bölümü, batısı ve güneybatısı Almanya topraklarıyla çevrelenmiştir. Güneyinde Avusturya, güney ve güneydoğusunda Slovakya, kuzeydoğu ve kuzey sınırlarının bir bölümünde Polonya yer alır. Çekya, resmi adı Çek Cumhuriyeti olan ülke isminin giderek daha yaygın olarak kullanılan kısa formudur.
Ülke tarihsel anlamı olan üç bölgeden oluşur. Bunlar Bohemya, Moravya ve Silezya’dır. Ülkenin batısında, yüzölçümü olarak en büyük bölge Prag’ı da içine alan Bohemya’dır. Bohemya dışında kalan ülke topraklarının büyük kısmı Moravya bölgesinde kalır. Çekya’nın kuzeydoğusunda bir bölüm ise tarihi Silezya’nın çok küçük bir bölgesini oluşturmakla beraber Silezya veya Çek Silezyası olarak adlandırılır.
Çekya’nın en uzun nehri, ülkenin neredeyse üçte birlik bir bölümünü sulayan ve sonunda suları Elbe Nehri’ne karışan Vltava Nehri’dir. Avrupa’nın ana nehirlerinden biri olan Elbe Nehri, Çekya topraklarında Krkonoše Dağları’ndan doğar; kuzey Çekya topraklarını suladıktan sonra sınırı aşarak Almanya topraklarına girer ve yoluna devam eder. Moravya’nın en önemli sulama kaynağı ise Çekya’da doğan, kuzey-güney ekseninde ülke topraklarını kat ettikten sonra sınır ötesinde Tuna Nehri’ne karışan Morova Nehri’dir. Bir başka önemli Avrupa Nehri olan Oder de yine Çekya topraklarından, ülkenin doğu ucuna yakın bir noktadan doğar.
Çekya’yı adeta sınırları boyunca çevreleyen dağlar, kuzeybatıda Ore Dağları (Çekçe : Krušné Hory) kuzeydoğuda bir dağ zinciri olan Südetler, güneydoğuda Beskid Dağları, güneybatıda yoğun ormanlık yapısıyla Bohemya Ormanı (Šumava) Dağlarıdır.
Üniter devlet yapısına sahip olan Çekya, parlementer demokrasi ile yönetilir. 2004 yılından bu yana bir Avrupa Birliği üyesi olan Çekya’nın başkenti Prag, para birimi Çek Korunası’dır.
Tarihi Bilgi
Çekya tarihi, Bohemya, Moravya, Çekoslovakya gibi farklı coğrafi bölge başlıkları altında incelenebilir. Çekoslovakya’nın 1 Ocak 1993’de Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak barışçıl bir şekilde iki farklı ülkeye ayrılmasıyla bağımsız Çekya tarihi başlar.
Çekya topraklarının bilinen ilk sakinleri Keltlerdir. Bohemya isminin Kelt kabilelerinden biri olan Boii’lerden geldiği söylenmektedir. Kavimler Göçü ile beraber aynı topraklar Germen kabileleri, Avarlar ve Slavlar gibi pek çok farklı kavmin gelişine şahit olur. Nihayetinde 5 ve 6. yüzyıllarda Slavlar kalıcı olarak buraya yerleşirler. 9. yy’da Bizanslı misyoner kardeşler Kiril ve Methodius bugünkü Bohemya ve Moravya’yı hristiyanlıkla tanıştırdığında bölge Büyük Moravya Prensliği’nin hakimiyeti altındadır. Bugünün Çekya, Slovakya, Polonya ve Macaristan’ını kapsayan Moravya Prensliği’nin güç kaybetmesinin ardından Moravya bölgesi, bir zamanlar egemen güç olarak var olduğu Bohemya toprakları üzerinde yükselen Bohemya Krallığı’nın bir parçası haline gelir. 1306 yılına dek Premysl Hanedanı’nın egemenliği sürer ve 1306’da III. Wenceslas’ın erkek bir varis bırakmadan ölmesi üzerine Bohemya tahtı, Prenses Elyška ile evlenen Luxembourglu John’un eline geçer.
John’un oğlu ve Bohemya Kralı Charles’ın 1355’de IV. Charles adıyla Kutsal Roma Cermen İmparatoru tacını giymesiyle Prag en parlak dönemini yaşar. 15. yy’da Katolikler ve Protestan reformist Jan Hus’un izini takip eden Hussitler arasında mezhep savaşları yaşanır. 16. yy başından itibaren yüzyıllarca sürecek Avusturya ve Habsburg Hanedanı yönetimi başlar.
Birinci Dünya Savaşı ile etkisini ve gücünü büyük oranda kaybeden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’ndan kopan Çek ve Slovaklar Ekim 1918’de bağımsız Çekoslovakya Devleti’ni kurmuştur. Bağımsızlık 1938’de Hitler’in Südetler talebiyle büyük bir tehlike içine girer ve nitekim ülke Mart 1939’da Nazi işgaline uğrar. Naziler Slovakya’ya görünüşte bağımsızlık hakkı tanımıştır. Nazi Almanyası Çekoslovakya toprakları üzerinde, dünyanın geri kalan pek çok yerinde yaptıkları gibi büyük bir Yahudi kırımı gerçekleştirir. 1945’de Almanya’nın elinden kurtularak kısa süreli yeni bir bağımsızlık periyodu yaşayan Çekoslovakya toprakları 1948’de, Stalin yönetimindeki Sovyetler Birliği’nin kontrolüne geçer.
Dünyanın hafızasında ‘Prag Baharı’ olarak anılan dönem, Çekoslovakyalı Komünist Devlet Adamı Alexander Dubček liderliğindeki liberal reformların hayata geçirildiği bir zamanı ifade eder. Ancak Soğuk Savaş dönemi yaşanmaktadır ve bu ideolojik sapma Sovyetler liderliğindeki Varşova Paktı ülkelerinin ülkeyi işgaliyle amansızca bastırılır. Reformlar yaklaşık yirmi yıl kadar, Sovyetler Birliği’ndeki komünist rejimin çözülmekte olduğu zamanları beklemek zorundadır. 1989’da Kadife Devrim denilen ve liderliğini Yazar ve Aktivist Václav Havel’in yaptığı, yüzbinlerce insanın katıldığı gösteriler sonunda Komünist rejim sonra erer. Havel’in başkanlığını yaptığı yeni bir devlet kurulur.
Devrimin hemen ardından 1993’de ülke Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak iki bağımsız devlete bölünür.
Çek Cumhuriyeti, 2004 yılında Avrupa Birliği üyesi olarak modern tarihinin en büyük atılımlarından birini gerçekleştirmiş olur.
Kültür/Sanat/Mimari
Çek kültürünün dünyaya sunduğu güzelliklerin başında kral sofralarını dahi süsleyen Bohemya kristalleri ve cam ürünleri gelir. Yüzyıllardır süren bir üretim geleneğinden gelen, kalite ve estetiği ile göz dolduran bu ürünler Çekya’dan bir hatıra edinmeyi aklına koyanlar için akla gelen ilk nesnelerdir.
Çekya sanatın hemen her alanında ama özellikle edebiyat, klasik müzik, resim ve heykel alanlarında dünya çapında isimler yetiştirmiş olmanın haklı gururunu yaşar. Bu isimler, ışığa tutulduğunda bir Bohemya kristali gibi ışıldar.
Franz Kafka’yı anmadan Çekya’nın edebiyat tarihinden bahsetmek mümkün değildir. Bir Avusturya-Macaristan Dönemi yazarı olan Kafka eserlerini Almanca yazdığı için Avusturya tarafından da sahiplenilen, 20. yy edebiyatına damgasını vurmuş yazarlardan biridir. Aynı duruma örnek olarak gösterilebilecek bir başka büyük isim Yazar ve Şair Reiner Maria Rilke’dir. Rilke ve Kafka, Avusturya-Macaristan’ın Bohemya topraklarında, Prag’da doğmuştur. Aslan Asker Şvayk eseriyle Yaroslav Hasek, Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği eseriyle Milan Kundera modern Çek edebiyatının Türk okurları tarafından yakından tanınan isimleridir. Çek Cumhuriyeti’nin ilk başkanı Çek lider, Vaclav Havel de bir Çek edebiyatçıdır. Jaroslav Seifert, Çek topraklarının yetiştirdiği, Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olmuş tek edebiyatçıdır.
Fransa’dan İskandinavya’ya ve hatta Amerika’ya dek yeryüzünün tümüne yayılıp sevilen, balolarda ve sahnede icra edilen folklorik bir dans olan Polka, köken olarak bir Bohemya halk dansıdır. Çek ulusal müziğinin ilk bestecilerinden ünlü klasik müzik kompozitörü Bedřich Smetana, Satılmış Nişanlı adlı eserinde bu folklorik müziği eserine yansıtır. Diğer önemli Çek besteciler arasında Antonín Dvořák ve Leoš Janáček ilk sıralarda sayılabilir. Bu besteciler de eserlerinde folklorik müzikten yararlanma yoluna gitmişlerdir. Avusturyalı besteci Gustav Mahler de dönemin Bohemya topraklarında doğmuştur.
Çek sinemasının en önemli ürünlerinden biri, çekildiği sırada sansasyon yaratan 1933 yapımı Ecstacy filmidir. Filmin yönetmeni Çek sinemacı Gustav Machatý’dir. Bir başka ünlü sinema yönetmeni, bugünkü Çek topraklarında doğan, daha sonra Birleşik Devletlere yerleşen Miloš Forman’dır. Closely Watched Trains adlı filmiyle En İyi Yabancı Film Oskarı alan Jiří Menzel de sinema dalında Çekya’nın en önemli isimlerindendir.
Art Nouveau akımının en başarılı temsilcilerinden biri olan, Ressam ve İllüstratör Alphonse Mucha resim ve posterleriyle 20. yy başlarında dünya çapında bir ünün sahibi olmuştur.
Hemen her köşesinde Romanesk, Gotik, Klasik ve Rönesans yapılarıyla donanmış olan bu Orta Avrupa ülkesinde mimarinin bin yıllık serüveninden izler görmek mümkün. Ancak mimaride fonksiyonalizm ilkesinin hayata geçirildiği; modern yaşam standartlarının göstergesi sayılan Villa Tugendhat, Çekya’nın bu eşsiz binası, sahip olduğu bu nitelik nedeniyle UNESCO Kültür Mirası listesine dahil edilmiş. Mimar Ludwig Miese van der Rohe tarafından tasarlanan Villa, Brno kentinde bulunuyor. Frank Gehry tasarımı olan Dans Eden Ev de Prag’da, mimari meraklılarına ikonik bir manzara sunuyor.
Spor
Bugünkü Çekya topraklarının spor alanında yetiştirdiği büyük isimler listesinde sporcu branşlarında tenis en önde yer alıyor. Tenis Dünyası’nda bir efsane hüviyeti taşıyan kadın tenisçi Martina Navratilova, Amerika Birleşik Devletleri’ne yerleşerek Amerika adına müsabakalara katılsa da tenis yaşamına anavatanı Çekoslovakya’da başlar. Tekrarlanması güç başarılara imza atarak tüm zamanların en başarılı tenisçileri arasına adını yazdırır. Erkek tenisinde 1980’lerde büyük başarılara imza atan Ivan Lendl, Çekoslovakya kökenli kadın tenisçi Hana Mandlíková, aynı zamanda bir buz hokeyi oyuncusu olan Jaroslav Drobny bu listede yer alan diğer tenis oyuncularıdır.
Bir başka spor efsanesi Çek Atlet, Emil Zátopek’dir. 1952 Olimpiyat Oyunları esnasında, 5 000 ve 10 000 metrede altın madalyanın sahibi olan Zatopek, son dakikada hayatında ilk kez maraton koşmaya karar verir ve dünya rekortmeni atleti dahi geride bırakarak üçüncü altına uzanır. Çek Lokomotifi lakaplı Zátopek böylece 20. yy’ın yetiştirdiği en büyük atletler arasına ismini yazdırır.
Jimnastik alanında Věra Čáslavská, cirit atma alanında tarihin en büyük isimlerinden biri, belki de birincisi kabul edilen Jan Železný, ülkede en sevilen sporlardan biri olan buz hokeyi alanında Jaromír Jágr ve Dominik Hašek, sırıkla atlamada Roman Šebrle, futbolda Pavel Nedvěd, atlet Jarmila Kratochvílová, Çek spor dünyasının sıradışı sporcularından birkaçıdır.
Golf
Çekya, Avrupa’nın yükselen golf rotalarından biri... Yeni başlayanlar ve deneyimliler, her yaştan ve seviyeden insan, burada golf konusunda eğitim görebilir veya bu güzel sporun tadını golf klüpleri ve golf resortlarda çıkarabilir. Ülke geneline yayılmış 100 civarında golf tesisi bulunuyor. Bohemya’nın batısında kaplıcalarıyla ünlü Karlovy Vary’de, başkent Prag’da, Liberec veya Brno’da pek çok tesis golf meraklılılarını bekliyor.
Bisiklet
Bisiklet meraklıları için Çekya’da türlü rotalar mevcut. Dağ bisikleti için Špindlerův Mlýn tercih edilirken Ortaçağ’da engizisyon mahkemelerinde insanların cadılıkla suçlanarak yakıldığı Šumperk Bölgesi’nde yaşanan trajedilerin izini sürmek veya Elbe boyunca daha düz rotalarda keyifle bisiklet kullanmak mümkün.
Hiking
Doğal güzelliklerle kaplı Çekya’da hiking en sevilen sporlardan biri ve hatta bundan daha ötesi, yaklaşık yüz yıllık bir gelenek. Çekya dünyanın en iyi turist patika/yol işaretleme sistemlerinden birine sahip. Dağlar, vadiler, nehirler boyunca uzanan bu işaret ağı gün geçtikçe de büyüyor ve genişliyor. Dolayısıyla yolunu kaybetme riski aynı oranda azalıyor.
Mutfak
Bulunduğu coğrafya itibariyle Alman ve Polonya mutfağından yakından etkilenmiş olan Çek mutfağında tüketilen ana yiyecek maddeleri tahıllar, baklagiller, patates, lahana türü sebzeler ve dana, domuz eti olarak sıralanabilir.
Çek yeme içme kültürünün en önemli ihraç maddelerinden birisi biradır ki aynı zamanda Çekya dünyada en fazla bira tüketilen yerlerden olmakla ünlenmiştir. Bira kalitesi yüksek ve fiyatları uygundur. Pilsner tipi biranın anavatanı bugün Çekya sınırları içinde bulunan Plzeň şehri olarak görülür. Dünyaca ünlü markalarından başta gelenleri Pilsner Urquell, Budweiser Budvar, Staropramen’dir. Aynı zamanda pek çok yerel bira işletmesi de mevcuttur.
Knedlíky
Çek mutfağının önemli öğelerinden biridir. Pek çok farklı türü bulunur ancak ekmekle yapılanı houskové knedlíky ve patatesli bramborové knedlíky iki ana çeşit olarak tarif edilebilir. İçine et ve hatta meyve katılmış şekilde dahi yapılanları da mevcuttur. Houskové knedlíky un, maya, yumurta sarısı, süt karıştırılarak elde edilen hamurun haşlanmasıyla hazırlanır ve dilimlenerek servis edilir. Patatesli knedlíky, haşlanmış patates, un ve yumurta sarısı ile yapılır.
Genellikle ana yemeklerin yanında sunulur.
Gulaş
Orta Avrupa’da Macaristan, Moldova, Slovakya, Avusturya ve Almanya’da da sevilen bir yemek ismidir gulaş. Kökeni Macaristana dayanan gulaş, anavatanında bir çeşit çorbaysa da Çek usülü gulaş yahni şeklindedir. Genellikle dana etinden yapılır ancak koyun, kuzu, domuz ve hatta av etiyle dahi yapılmış olabilir. Paprika biberi domates ve soğan da içeren yemek, yanında ekmek knedlíky ile servis edilir.
Svíčková
Çekya’da tadına varılacak en özel tariflerden biri. Dana biftek veya bonfile soğan, havuç, kereviz, pırasa, şalgam gibi kök sebzelerle beraber fırında ağır ateşte uzun süre pişirilir. Aromatik bir sos içinde, üzerine ekşi krema ve kırmızı meyve sosu eklenmiş olarak ve yanında ekmek knedlíky ile servis edilir. Dana etiyle yapılmış olsa da lezzet vermesi amacıyla domuz yağı veya eti ilave edilmiş olabilir. Tamamen domuz eti veya tavşan etiyle de yapılmış
olabilir.
Vepřo Knedlo Zelo
Tuzlanarak ve kimyon tohumları ile fırınlanmış domuz kızartmasıdır ve Çekya’nın ulusal yemeği kabul edilir. Yanında Alman usülü lahana turşusu (sauerkraut) ve knedlíky adı verilen haşlanmış ekmek dilimleri ile servis edilir.
Česnečka
Çek ve Slovak mutfaklarına özgü sarımsaklı et suyu çorbasıdır. Tereyağında sotelenen sarımsaklar üzerine et suyu eklenir ve içinde küp şeklinde doğranmış patatesler ağzı kapalı şekilde kaynamaya bırakılır. Kimyon, kekikgillerden mercanköşkü otu, çörekotu ile tatlandırılmış olabilir. Rendelenmiş veya küp peynir, kızarmış ekmek parçaları (kroton) ile servis edilebilir.
Palačinky
Çekya’ya özgü meyveli kreplere verilen addır. Reçel, krema, fındık gibi ilave lezzetler katılarak nefis bir tatlı haline gelir.
Trdelník
Aslen Romanya kökenli olan bu hamur tatlısı 2010 yılından itibaren Çekya’da popülerlik kazanır. Bir şiş etrafına spiral şeklinde sarılan ve iki tarafı boş bir boru görünümünde ateşte pişirilen hamur pudra şekeri, tarçın, fındıkla kaplanarak; içine dondurma doldurulmuş olarak vs. servis edilebiliyor.
Bohemya Kristali
Çekya, yüksek kalitede cam ve kristal işçiliği ile tanınır. Bohemya kristali olarak bilinen bu geleneksel ürünler, özellikle de avizeler, yüzyıllar boyunca Avrupa’da pek çok Kraliyet sarayını süsler. Bazı ürünler Osmanlı Sarayı için de sipariş edilmiştir. Bugün örnekleri Topkapı Sarayı Müzesi’nde Avrupa Camları Koleksiyonunda sergilenmektedir.
Bohemya ve Silezya’da dekoratif cam yapımının tarihi 12. ve 13. yy’a dek uzanmaktadır. Ancak 16. ve 17. yy’dan itibaren Bohemya, cam sanatında giderek öne çıkar. Yeni tekniklerin, zengin motif ve süslemelerin, yeni renklendirme yöntemlerinin kullanımı ve artistik kalitesi ile Bohemya kristali dünyada seçkin bir yere sahip olur. Bohemya şamdanları Fransız Kralı XV. Louis’nin, Avusturya İmparatoriçesi Maria Theresa’nın, Rus Çariçesi Yelizaveta’nın saraylarında ve aristokrat malikanelerinde görülür.
Ülkenin cam üretiminin izini sürmek için Çekya’da pek çok ziyaret noktası bulunuyor. Bunlardan ilki Batı Bohemya’da, kaplıcalarıyla ünlü Karlovy Vary’de. 1857 yılında Moser tarafından kurulan ve cam işleme alanında bir Dünya markası haline gelen Moser markasının anavatanı burası. Moser Cam İşlemeleri Müzesi, markanın 150 yılı aşkın serüvenini gözler önüne seriyor.
Bardak üretimininde uzmanlaşmış olan Nový Bor’da cam işleme workshop’una katılmak mümkün. Workshop, Ajeto Cam İşletmesi’nde yapılıyor ve aynı mekanda, aynı adlı hoş restoranda yemek yeme ayrıcalığına da sahip olabiliyorsunuz.
Jablonec nad Nisou, cam ve bijuteri üretimi ile meşhur. Burada, Cam ve Bijuteri Müzesi de bulunuyor. Müzenin kuruluş tarihi 1904.
Merkez Bohemya, Nižbor’da bulunan Rückl Cam Fabrikası, cam işleme geçmişi 17. yy’a dek uzanan bir ailenin mensubu olan Antonín Rückl tarafından 1903 tarihinde kurulmuş. Fabrika ziyareti ile burada cam üretim süreçlerini izlemek mümkün. Kolları sıvayıp cam üflemeyi de deneyebilirsiniz. Prag’a yarım saatlik bir mesafede ve Karlštejn ila Křivoklát gibi iki ünlü Çek şatosunun yakınlarında yer alan fabrika, zaten turistik bir rota üzerinde bulunuyor.
Çekya’dan hatıra veya hediyelik olarak alınabilecek en güzel şey, hala bu geleneksel sanatın nadide ürünleri olan cam ve kristal eşya olmaya devam ediyor.
Eğlence
Çekya’da yılın eğlenceli özel zamanlarından bazıları şöyle sıralanabilir :
Masopust
Şubat ayında kutlanan geleneksel Çek karnavalıdır. Maskeli resmigeçitler, dans ve müzik, konserler ve sokak gösterileri ile renklenen bir zamandır.
Febiofest
Martın ikinci yarısı ve Nisan başı arasında gerçekleştiren uluslararası bir film festivalidir ve 1993 yılından bu yana here yıl devam eder. Prag’da başlayan festival, Prag gösterimlerinin ardından filmlerin bir bölümünün diğer Çek şehirlerinde de izleyicilerle buluşması şeklinde devam eder.
Prag Baharı
Her yıl mayıs sonu haziran başı gerçekleştirilen Prag Uluslararası Müzik Festivali, şehrin güzide noktalarında yapılan klasik müzik konserleriyle Prag’ın sanat yaşamına büyük katkıda bulunur.
Metronom Caz Festivali
Her yıl haziran ayında gerçekleştirilen, genç bir festivaldir. Katılımcılar, kapalı alanlarda ve açık havada rock ve pop müziğinin en güzel seslerini dinleyerek kulaklarındaki pası atar, hayatın tadını çıkarırlar.
Znojmo Şarap Festivali
Moravya’da ağustos sonu eylül başı gerçekleştirilen hasat festivalinde şarap tadımlarına resmi geçitler, folklorik danslar, Ortaçağ müzik şovları ve turnuvaları, jonglörler ve benzeri şovlar eşlik eder.
Türkçe (TRY)