|
Pekin
Çin Halk Cumhuriyeti’nin kalbi, dünyanın en kalabalık başkentlerinden biri, Çin tarihinin en eski tanıklarından biridir, Pekin. Çin’i tanımaya yönelik her çaba, işe Pekin’den başlamanızı gerektirir. Çin tarihindeki yaşamsal rolü nedeniyle Pekin aynı zamanda sosyal ve kültürel yaşamın da en değerli izlerinden bir kısmını bünyesinde barındırır.
...
|
|
Şanghay
Şanghay, Yangtze Nehri’nin Sarı Deniz’e döküldüğü deltada kurulu, Çin’in en eski yerleşim yerlerinden biridir. Güneyinde Hangzhou Körfezi yer alır. Yüzyıllardır Çin’in dünyaya açılan kapılarından, en önemli liman kentlerinden birini teşkil eden Şanghay, özerk bir şehir yönetimine sahiptir. Yangtze Deltası üzerinde bulunan C...
...
|
|
Lhasa/lasa
Çin’in güneybatısında yer alan Tibet Özerk Bölgesi’nin başkentidir, Lhasa. Dünyanın en yüksek dağı Everest’in de sınırları dahilinde olduğu yüksek ve dağlık Tibet gibi, Lhasa da 3650 metrelik rakımı ile kelimenin tam manasıyla baş döndürücüdür.
Lhasa, Nyaingentanglha Dağları’nda, Lhasa Nehri kıyısında kuruludur. Şehir, y&...
...
|
Coğrafi ve Siyasi Bilgi
Resmi adı Çin Halk Cumhuriyeti olan Çin, dünyada yüzölçümü en büyük ülkelerinden biri ve nüfusu en kalabalık ülke olarak Asya Kıtası’nın güneydoğusunda yer alır.
Çin, kuzeybatıda Kırgızistan ve Kazakistan, kuzeyde Moğolistan ve Rusya Federasyonu, doğuda Yine Rusya Federasyonu, Kuzey Kore; güneyde Vietnam, Laos, Myanmar (Burma), Hindistan, - Bhutan, Nepal; batıda Pakistan ve Tacikistan ile karasal sınırlara sahiptir. Ayrıca batıda Hindistan ile sınır anlaşmazlığı yaşamaktadır. Doğuda kuzeyden güneye doğru Sarı Deniz, Doğu Çin Denizi ve Güney Çin Denizi’ne kıyısı bulunur. Güney Kore, Japonya ve Filipinler ile deniz sınırlarına sahiptir.
Çin’in güneyinde muson iklimi hüküm sürerken, ülkenin kuzeyinde sert karasal iklim yaşanır. Geniş ülke topraklarında çöl iklimi gibi farklı iklim tiplerine rastlamak mümkündür.
Çin, batıdan doğuya akarak Çin Denizi’ne dökülen üç büyük ırmağa sahiptir. Kuzey Çin’de bulunan Sarı Irmak veya Huang-He Nehri’dir. Sarı Irmak bereketli bir çamur taşıyarak Bohai Denizi’ne dökülür. Sarı Irmak havzası Antik Çin Medeniyetleri’nin beşiği olarak görülür. Çin’in en uzun nehri olan Yangtze ise Şanghay yakınlarında Doğu Çin Denizi’ne dökülür. Çince adı Chang Jiang “Uzun Irmak” anlamına gelir. Tibet sınırından doğan bu ırmak, denize dökülene dek 6300 kilometreden uzun bir mesafe kaydeder. Dünyanın enderin ırmaklarından olan Yangtze bu nedenle taşımacılıkta kullanıma da uygundur. Güney Çin’de pek çok ana kolun birleşerek Hong Kong yakınlarında, İnci Nehri deltasında suları Güney Çin Denizi’ne karışan nehir sistemi, Çin’in en önemli akarsu kaynaklarından birini oluşturmaktadır.
8848 metrelik yükseklikle Dünya’nın en yüksek dağı Everest, Çin - Nepal sınırında, Çin’e dahil Tibet Özerk Bölgesi’nde yer alır ve iki ülke sınırının zirve noktasından geçtiği varsayılır. Everest, Çin’in Hindistan, Nepal ve Bhutan sınırları boyunca uzanan ünlü Himalaya Dağları’nın da zirvesini oluşturur. Tacikistan sınırından Tibet Platosu’nun kuzeyi boyunca doğuya doğru uzanan Kunlun Sıradağları bir başka önemli dağ silsilesidir. Taklamakan Çölü’nün batı ve kuzeyi Tian Shan veya Tanrı Dağları ile sınırlanır. Qinling Dağları, Çin’in orta doğu kısmında Han ve Wei ırmak vadileri arasında doğu batı ekseninde uzanır. Çin’in kuzeyinde Moğolistan sınırı boyunca Gobi Çölü bulunur. Ülkenin en büyük gölü Poyang’dır. Qinghai Gölü ise en büyük tuz gölüdür. Çin’de 2800’den fazla doğal göl oluşumu vardır.
Çin merkezi yönetim çatısı altında 33 idari bölge bulunur. Bunlardan 22’si eyalet, beşi özerk bölge, dört şehir yönetimi ve iki tanesi özel idari bölgedir. Çin eyaletleri Anhui, Fujian, Gansu, Guangdong, Guizhou, Hainan, Hebei,Heilonjiang, Henan, Hubei, Hunan, Jiangsu, Jaingxi, Jilin, Liaoning, Qinghai, Shaanxi (Şensi), Shanhdong, Shanxi (Şansi), Sichuan, Yunnan, Zhejiang olarak sıralanır. Ayrıça Çin Halk Cumhuriyeti Tayvan üzerinde de hak iddia etmektedir.
Guangxi, İç Moğolistan, Ningxia, Sincan ve Tibet özerk bölgeler iken; Pekin (Beijing), Tientsin, Şanghay, ChongQing şehir yönetimlerini, Hong Kong ve Makau ise özel idari bölgeleri oluşturur.
Çin’de Çin Komünist Partisi hakimiyetinde bir tek parti yönetimi mevcuttur. Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri, aynı zamanda Devlet Başkanı’dır.
Çin’in başkenti Pekin (Beijing), para birimi Çin Yuanı’dır.
Tarihi Bilgi
Dünya’nın en eski ve en köklü medeniyetlerinden biri olan Çin’de yaşam yüzbinlerce yıl önce başlar. Pekin yakınlarında Zhoukoudian Mağarası’nda bulunan ünlü Pekin Adamı fosili ve ardından yapılan kazılarda bulunanlar, bölgedeki yerleşimin 770 000 yıl kadar geriye götürülebileceğini kanıtlar.
[1]
Çin’de prehistorik dönemde görülen Tunguz, Moğol, Liao gibi çeşitli kültürlerin ardından hanedanlar dönemi başlar. Çin’de onlarca sülale ve yönetimi, birlik ve parçalanma dönemleri yaşanır. Çin tarihi adeta bir hanedanlar tarihi olarak kendini gösterir. Çin sınırları da günümüze ulaşana dek, tarih boyunca pek çok değişkenlik gösterir.
Çin’de kurulan ilk sülalenin yaklaşık olarak M.Ö. 2100 -1600 tarihleri arasında kuruluna Hsia (Xia) sülalesi olduğu söylenir. Bir başka görüş de arkeolojik olarak daha sağlam bulgulara dayandırılan M.Ö. 1450-1050 yıllarında hüküm süren Shang Sülalesi’nin en eski sülale olduğudur. Shang Hanedanı’nı Chou Sülalesi (M.Ö. 1050-247) takip eder. Bu sülale döneminde büyük Çin filozofu Konfiçyüs dünyaya gelir. M.Ö. 221-206 yılları arasında Qin Hanedanı iktidar sürer. Huangdi ilk Çin İmparatoru olarak bu dönemde iktidara geçer. Hun tehdidine karşı Çin Seddi’nin yapımına yine bu imparator döneminde başlanır. Ünlü Terra Cotta Ordusu İmparator Qin’in cenazesine eşlik eder.
Qin Hanedanı’nı Çin’in en kuvvetli hanedanlarından biri olan Han Sülalesi takip eder. Han Çinlileri modern Çinlilerin atası kabul edilmektedir. Kısa bir dönem kesintiye uğrasa da M.S. 220’ye dek hüküm sürecek olan Han Hanedanı’nın kurucusu Liu Pang’tır. Han Hanedanı Çin’de ticaretin gelişmesinde ve İpek Yolu’nun oluşumunda önemli bir rol üstlenir. Çin’de kağıdın keşfi de bu döneme rastlar.
Han Sülalesi’ni Çin’in üç küçük devlete ayrıldığı Üç Devletler Dönemi izler. Ardından Çin toprakları kuzeyden gelen kavimlerin istilasına ve bu kavimlerin kurduğu çeşitli devletlere şahit olur. Siyasi birlik M.S. 581-618 yılları arasında hüküm süren Sui Hanedanı ile sağlanır. Daha önce yapımına başlanmış olan ünlü yapay ticaret su yolu Büyük Kanal bu dönemde tamamlanır.
M.S. 618-906 tarihleri arasında Tang Sülalesi hüküm sürer. İmparatoriçe Wu bu dönemde Çin’i yönetir. Daha önce görülmemiş bir kudrete sahip olan Tang Sülalesi Dönemi bir çeşit altın dönemdir. Çin’de Budizm’in yükseldiği Tang Sülalesi Dönemi yerini iç karışıklığa bırakır. 960’a dek sürecek parçalanma, küçük devletlere bölünme ve Beş Sülale Devri yaşanır. Bu dönemi kapatan ve 1279’a dek hüküm süren Song Hanedanı, Çin’de bütün dünyayı yakından etkileyecek barut, pusula, baskı makinesi gibi buluşların yapıldığı bir döneme aittir. Song Dönemi, Cengiz Han’ın kudretli Moğol İmparatorluğu’nun da yükseliş dönemidir.
Cengiz Han’ın varislerinden Kubilay Han, Çin’i ele geçirmeyi başarır ve burada Yuan Hanedanı’nı kurar. 1280’de başlayan Moğol egemenliği sona erdikten sonra Ming Hanedanı (1368-1644) döneminde Çin, ilk defa Portekizli tüccarların kıyılarına ulaştığını görür. Avrupalılar ile başlayan bu ilk ilişkiler Çin için farklı bir dönemin başladığının göstergesidir. Ming Dönemi sanatın hemen her alanında önemli mesafe katedilen bir zaman dilimidir. Mavi-beyaz Ming porselenleri bugün görüp de değerini bilen herkesi hala heyecanlandırmakta. Bu hanedan döneminde Yasak Şehir inşa edilir ve takibeden Qing Hanedanı, 1912’ye dek Çin’i yöneten son hanedan olur.
Son hanedanının ardından Çin’i karışık bir dönem beklemektedir. Birinci Dünya Savaşı’nın getirdiği sorunlar, Japonya’nın Çin üzerindeki emellerini gerçekleştirmek üzere harekete geçmesi, yönetimde istikrarın sağlanamaması gibi pek çok zorluk yaşanır. Çin, İkinci Dünya Savaşı’nda Japon istilası yaşar. 1946-49 arasında General Chiang Kai Shek liderliğindeki Ulusal Parti (Kuomintang) ile Mao Zedung liderliğindeki Komünistlerin arasında gerçekleşen iç savaşın sonunda komünistlerin zaferiyle, 1949’dan itibaren Çin Halk Cumhuriyeti tarih sahnesine çıkar.
1966-76 yılları arasında Mao ve emrindeki Kızıl Muhafızlar tarafından Çin’de milyonların çalışma kamplarına yollandığı, halktan pek çok insan ve aydının hayatını kaybettiği, Çin’in kültür mirasının tahrip olduğu “Kültür Devrimi” dönemi yaşanır. Mao’nun ölümü ile bu dönem son bulur ve ardından Çin’in batıya açılım yaptığı yeni bir dönem başlar.
1980’lerden itibaren Çin hükümeti ekonomik reform hareketine girişir. Çin kısa süre içinde ekonomik alanda önemli yatırım ve atılımlar yapar. 21. yy. ile beraber Çin Dünya üzerindeki en gelişmiş ekonomilerden birine sahip bir ülke olarak yoluna devam etmektedir.
Kültür/Sanat/Mimari
Çin kültürü, kuşaklar boyunca gelişme göstermiş ve tüm dünyada çeşitli etkiler yaratarak bugüne ulaşmış kadim bir medeniyetin ürünüdür.
Çin kültürüne damgasını vurmuş olan kişi M.Ö. 551-479 tarihleri arasında yaşamış olan büyük düşünür Konfüçyüs’tür. Ahlaki, sosyal, felsefi düşünceler bütünü teşkil eden Konfüçyüs öğretileri Çin’in tarihsel ve kültürel gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Konfüçyüs öğretilerinin yanı sıra Lao - Tse tarafından geliştirilen Taoizm ve Budizm Çin kültürünün şekillenmesinde önemli yer tutan diğer öğretilerdir.
Çin’de yüzlerce farklı dil konuşulmakla beraber resmi dil Çince’dir ve standart bir Çince biçimi olarak en fazla Mandarin lehçesi konuşulur. Mandarin dışında yaygın olarak konuşulan altı Çin lehçesi daha bulunurken; Mandarin dahi kendi içinde dört farklı lehçeye ayrılır. Klasik Çin alfabesinde yer alan şekillerin her biri kelimeleri simgeler. 1956’dan itibaren dilde reform yapılarak basitleştirilmiş karakterler kullanılmaya başlanır. Pinyin adlı Çin fonetik alfabesi kullanılarak karakterlerin latin karakterlerine çevrilmesi sağlanır. Estetik yazma sanatı olan kaligrafi de Çin’de çok gelişmiş bir sanat alanıdır.
Kaligrafi ile beraber Çin resmi güzel sanatların iki önemli öğesidir. Çin resmi ve kaligrafi pek çok zaman yan yana bulunur. Çin resmi kağıt veya ipek üzerine yapılırdı. Bazı resimler şiir sanatından esinlenir ve bir şiirden sahneler nakleder. Manzara en fazla işlenen konulardan biridir. Gu Kaizhi, Yan Liben, Zhang Xuan klasik Çin resminin önemli isimlerinden birkaçıdır.
Çin’in önemli geleneksel ürünlerinden biri ipekse, diğeri de porselendir. Çin porselenleri tüm dünyada geçmişte olduğu gibi bugün de takdir görürken, antika değeri bulunan porselenler çok yüksek meblağlar karşılığında satılmaktadır. Özellikle yüksek tabaka için sınırlı miktarda üretilen Tang porselenleri büyük değer taşır. Mavi beyaz Ming porselenleri de özel bir öneme sahiptir.
Klasik dönem Çin edebiyatında şiir çok önemli bir yere sahiptir. Modern Çin’in edebiyat alanında alanda en tanınmış ismi, “sakın konuşma” anlamına gelen Mo Yan takma adıyla kitaplarını yazan ve 2012 yılında Nobel edebiyat ödülünün sahibi olan Guan Moye’dir.
Binlerce yıllık bir geçmişe sahip olan geleneksel Çin müziği hanedan üyeleri ve saray halkının eğlence aracı olarak ortaya çıkar ve zamanla kültürel yaşamın bir parçası olur. Tang Hanedanı Dönemi’nden itibaren müzik, dans ve edebiyatın bir araya gelerek çay salonları, tiyatrolar gibi alanlarda sahne bulduğu tarihi Çin operası ortaya çıkar. O günden bugüne bölgesel olarak farklı şekillerde gelişen opera yüzlerce farklı stilde icra edilir hale gelir. Renkli kostümler ve makyajlarla etkileyici hale getirilir. Geleneksel Çin çalgılarından bazıları at başlı keman, yine telli bir çalgı olan lute veya pipa, erhu veya huqin, bambu flüt olarak sıralanabilir.
Dövüş sanatları Çin kültürünün önemli bir parçasını teşkil eder. Sadece bedeni eğitmekten ibaret olmayan, bünyesinde felsefeyi de barındıran Shaolin Kung-Fu, Wing Chun, Wudang bu dövüş sanatlarından bazılarıdır. Dans ve akrobasi de Çin kültüründe köklü bir yere sahiptir.
Geleneksel Çin mimarisi, dünya üzerinde bulunan mimari mirasının önemli bir bölümünü teşkil eder. İmparatorluk mimarisi, geleneksel konut mimarisi, bahçe mimarisi ve budist, taoist, islami ve konfiçyüs tapınaklarını bünyesinde barındıran dini mimari şeklinde çeşitli bölümlere ayrılarak incelenebilir. Çin seddi ve Yasak Şehir, Beyaz At Tapınağı, Pekin Yazlık Saray geleneksel mimarinin eşsiz örneklerindendir. Çin aynı zamanda modern mimarinin de kendine önemli bir alan bulduğu ülkelerden biridir. Şanghay ve Hong Kong, semalarını gökdelenlerin, yaratıcı modern mimari eserlerin süslediği şehirlerden hemen akla gelen ikisini oluşturur.
Spor
Çin kültüründe egzersizin önemli bir yeri bulunur. Egzersiz, bedensel, ruhsal ve zihinsel odaklanma ve rahatlama için önemli bir yoldur. Ülkenin hemen her yerinde sabah egzersizleri bir rutin teşkil eder. Kalabalık grupların katıldığı egzersizler de alışıldık bir görüntü oluşturur. Sabah egzersizlerinden biri olarak yapılan Tai chi ch’uan (Tai Çi) tarihsel köklere sahip bir dövüş sanatıdır. Yine aynı şekilde canlılık veren ve geleneksel bir egzersiz türü olan Qigong, yalnız Çin’de değil, Çin dışında da sağlık ve enerji arayanlar tarafından uygulanır.
Geleneksel dövüş sanatlarına olan ilgi bugün de sürmekte. Çin’den yayılan dövüş sanatlarının dünyanın pek çok yerinde eğitimleri veriliyor, icra ediliyor.
Son yıllarda satrançla kıyas edilen ve sofistike bir strateji oyunu olan Go, Çin’den doğan ve tüm dünyada ilgi gören önemli bir zihinsel egzersiz oyunudur. Bir başka masa oyunu, Çin satrancı olarak da adlandırılan Xiangqi’dir. Her iki oyun da Çin’de kökeni binlerce yıl öncesine dayanan geleneksel oyunlardır.
Modern sporlardan masa tenisi ve badminton çok sevilen oyunlardır. Basketbol da bol seyircisi bulunan bir spor olarak öne çıkar. Özellikle Çinli oyuncu Yao Ming’in NBA’e katılması ve bir süper yıldız haline gelmesi basketbola olan ilgiyi arttırmıştır. 2016 Yaz Olimpiyatları’nda Çin sporcularının dalmada gösterdiği başarı göz kamaştırıcıdır.
Bisiklet
Çin’de günlük yaşamda en sık rastlanan spor araçlarından biri de bisiklettir. Ancak bisiklet bir spor aracı olmaktan ziyade bir ulaşım aracı olarak değerlendirilir. Bisikletli yaşam öylesine yaygındır ki neredeyse her iki kişiden birine bir bisiklet düşer. Çin’e “Bisiklet Krallığı” adı verildiği de olur.
Tai Chi Ch’uan
Bir savunma ve saldırı sanatı olan Tai Çi, vücutta ying ve yang’ın dengelenmesi, enerji akışının sağlanması amacıyla yapılan ritmik, akışkan hareketlerden oluşur ve aynı zamanda bir meditasyon olayıdır.
Masa Tenisi
Masa Tenisi Çin’de çok sevilen ve yaygın olarak yapılan bir spordur. Çin’in ulusal sporu addedilir. Gelişmiş teknikleriyle Çinli sporcular masa tenisi dünyasında dominant bir konuma sahiptir. Efsanevi isme sahip masa tenisi sporcuları arasında Liu Guoliang, Ma Long, Ding Ning, Fan Zhendong, Xu Xin, Zhang Jike, Ma Lin ilk sıralarda gelir.
Go
Gerçek bir zihinsel spor ve kompleks bir strateji oyunu olan Go, küçük karelere bölünmüş bir tahta üzerinde oynanır. Oyun 9x9, 13x13 veya 19x19 bir tabla üzerinde oynanabilir. İki kişilik bir oyun olan Go’da oyunculardan biri beyaz taşla, diğeri siyah taşla oynar. Taşlar karelerin kesişim noktalarına yerleştirilir. Siyah taş, oyuna başlar. Oyunda amaç, rakibi taşlarınızla kuşatmak ve tahta üzerinde mümkün olan en geniş alana sahip olmaktır.
Mutfak
Geniş topraklar üzerinde, farklı iklim özellikleri ve coğrafi koşullarda yaşayan, pek çok farklı kültürel bileşenden oluşan Çin toplumu son derece zengin ve çeşitlilik içeren bir mutfak kültürüne sahiptir. Çin, mutfak kültürünü göçmenler yoluyla Batı toplumlarına da ithal etmeyi ve yaygın bir şekilde Çin kökenli yiyeceklerin sevilmesini ve bol bol tüketilmesini sağlamayı başarmıştır. Çin yeni lezzetler denemekten zevk alanlar için bir gastronomi cennetidir.
Çin mutfağı sekiz ana yöresel mutfağa sahiptir. Bunlar Shandong, Sichuan, Cantonese, Fujian, Jiangsu, Zhejiang, Hunan ve Anhui Mutfağı olarak sıralanır.
Yemekler İngilizcede chopsticks olarak anılan Çin yemeği çubukları ile yenir. Çubukların kullanılmaya başlaması binlerce yıl öncesine dayanmaktadır.
Çin mutfağında domuz eti yaygın olarak kullanılır ancak Budist mutfağı ve Müslümanlara özgü mutfakta domuz eti bulunmaz.
Çin’de pirinç tüketimi yaygındır. Pirinç ana gıda kaynaklarından birini teşkil eder
Kung Pao Tavuk
Bir Sichuan yemeği olan Kung Pao usülü tavuk kızartılmış, acı biberli tavuk parçalarından oluşur. İçine fıstık da katılan baharatlı bir yemektir.
Mapo Tofu
Sichuan mutfağı yemeklerinden Mapo Tofu’nun ana malzemesi soya peyniri adı da verilen ve protein açısından zengin olan tofudur. Tofu, tütten peynir elde edilmesine benzer işlemlerle soya fasulyesinden elde edilir. Küp şeklinde kesilen tofu, baharat, et ve sebzeler, özellikle pırasa ile kızartılarak servis edilir. Yemek sığır eti veya domuz eti ile yapılmış olabilir.
Kavrulmuş Deniz Hıyarı
Deniz hıyarı veya patlıcanı, sosise veya hıyara benzeyen görünümü nedeniyle bu ismi almış, dikenli bir tür deniz canlısı. Çin’in önemli bir mutfak geleneği olan Shanhong mutfağının ürünü olan bu lezzetli yemekte, deniz hıyarları kavurma şeklinde ağır ateşle pişirilirken üzerine kızartıldığı yağıyla beraber bir tür soğan eklenir.
Kuş Yuvası Çorbası
Bir tür küçük balık ve deniz ürünleri ile beslenen kuşun tükürüğü ile imal ettiği kuş yuvası, Çin’de pek kıymetlidir. Erişilmesi oldukça güç yerlerde bulunan yuvalar toplanarak bu çorbanın yapımında kullanılır. Beyaz renkli bir jöleyi andıran çorba son derece besleyici kabul edilir. Güvercin yumurtası ve çeşitli katkılarla süslenerek servis edilir.
Pekin Ördeği
Adeta Çin’in milli yemeği sayılan ve dünyaca tanınan bir lezzettir, kızarmış Pekin ördeği. Özel olarak yetiştirilen ördekler bütün halinde derisiyle beraber odun kömüründe nar gibi kızartılarak hazırlanır. İki farklı Çin mutfak ekolüne göre iki kızartma usülü vardır: kapalı fırında veya asarak. Genelde misafirlerin önünde dilimlenerek servis edilir. Servisin ilk aşamasında lezzetli ördek derisi misafire sunulur. Ördek eti yanında taze soğan ile, özel sosa bulanmış Çin lavaşına sarılarak tüketilir.
Hotpot’da Pekin Usülü Koyun Eti
Çincede huo guo veya menggu olarak adlandırılan hotpot, Çin’de geleneksel bir pişirme yöntemidir. Semavere benzer, ortasında odun kömürünün yakılabileceği bir bölme olan bakır bir kap, kaynatılmak üzere su ve çeşitli tatlandırıcılarla doldurulur. Pastırmaya benzer ince kesilmiş koyun eti rulo haline getirilir. Kaynamış suda pişirilen bu etler özel sosa batırılarak tüketilir.
Xiaolongbao
Bir çeşit mantı olan ve doldurulmuş hamur parçalarının, özel bambu sepetler üzerinde buharda pişirilmesi ile elde edilen Xialongbao, domuz eti veya farklı etlerle, hatta deniz ürünleriyle doldurulmuş olabilir. Vejateryan tipleri de mevcuttur. Güney Çin’de daha çok görülen Xialongbao, Çin’in genelinde farkı şekilleriyle yaygındır ve mantıya benzer şekilde mantou olarak da anılır. Bu mantıya benzer hamur parçaları çorbalarda sıklıkla kullanılır ve wonton olarak adlandırılır.
Chow Mein
Özellikle Çinli göçmenler tarafından Çin dışında yaygın hale getirilmiş olan Chow Mein, noodle adı verilen ve makarnaya benzer, ince uzun hamur şeritlerinin cow adlı özel Çin tavasında, çok az bir yağ kullanarak sotelenmesi ile yapılır. Noodle, deniz ürünleri, domuz eti veya farklı türde kırmızı et, deniz ürünleri, çeşitli sebzeler ile karışık olarak sotelenmiş olabilir.
Tanghulu
Bambu çubuklar üzerine dizilmiş meyve şekerlemesidir.
Çay
Çin kültüründe çayın önemli bir yeri bulunur. Çin’de yaygın olarak tüketilen çay yeşil çaydır. İnsanların bir araya geldiği, sohbet edip çay içtiği çay evleri de günlük yaşamın bir parçasını teşkil eder. Ünlü çay tipleri Xihu Longjing (yeşil), Dongting Bi Luo Chun (yeşil), Huangshan Maofeng (yeşil), Liuan Guapian (yeşil), Xinyang Maojian (yeşil), Duyun Maojian (yeşil), Anxi Tie Guan Yin (oolong), Wuyi Rock Çayı (oolong), Keemun (siyah), nadir bulunan Junshan Yinzhen (sarı) olarak sıralanabilir.
Çin Seddi
UNESCO Dünya Mirası listesinin bir parçası olan bu sıra dışı tarihsel yapı, Çin deyince zihnimizde uyanan resmin en önemli parçasıdır, belki de.
Seddin başta Hunlar olmak üzere kuzeyden gelen savaşçı kavimlere karşı inşa edildiği bilinir. M.Ö. 3. yy’da yapımına başlanan ve M.S. 17. yy’a dek inşasına devam edilen Çin Seddi, Çin’in kuzeyi boyunca dağlar, çöller, vadiler aşarak Gansu Eyaleti Jiayuguan’a dek uzanır. Arkeologlara göre toplam uzunluğu tarihsel olarak 20 000 km’yi aşmaktadır ancak seddin bütün bölümleri bugüne ulaşmayı başaramamıştır.
Dünyanın en geniş askeri yapısı olan Çin Seddi, yalnızca duvarlardan ibaret değildir. At yolları, gözlem kuleleri, haberleşme amaçlı kuleler ve kaleler de bu muazzam yapının parçalarını oluşturur.
Çin Seddi’nin tek bir hat boyunca uzanan bir duvar olduğu sanılır ama bu bilgi doğru değildir. Aslında pek çok duvar ve kaleden oluşan bir savunma ağıdır. Duvarlar bazı noktalarda birbirine parale uzanır veya bazı noktalarda birleşirler. Duvar yüksekliği yaklaşık 6 ila 7 metre arasında değişir. Ortalama genişliği 6.5 metredir. Her şeye rağmen Çin Seddi’nin uzaydan görüldüğüne dair rivayetin aslı yoktur.
Qin Hanedanı ile yapımına başlanan duvarın takip eden hanedanlar döneminde inşası devam eder. Bugüne kalan kısımlarının önemi bir bölümü ve turistlerin sık ziyaret ettiği noktalar, Ming Hanedanı Dönemi’ne aittir. Muhtemelen renove edilmiştir ve yaklaşık 400-600 yıllık bir geçmişe sahiptir.
Yapımında köylüler, köleler, mahkumlar ve askerlerin çalıştığı duvar, pek çok çalışana da mezar olur. Duvarın yapımında çalışan sayısı 1 milyon olarak telaffuz edilirken yapım esnasında ölen yüzbinlerce insanın basitçe duvarın altına gömüldüğü söylenir. Bu nedenle duvar dünyanın en uzun mezarlığı olarak da anılır.
Bugün seddin en fazla ziyaret edilen kısmı Pekin yakınlarında bulunan Badaling bölümüdür. Duvarın nefes kesici görünümü, her yıl burayı ziyaret eden milyonlarca kişi tarafından izlenir. Pekin yakınlarında, Badaling dışında duvarın ilgi gören diğer bölümleri Mutianyu, Juyongguan Pass, Simatai, Jinshanling, Gubeiko, Huanghuacheng, Jankou, Water Pass, Lupiguan, Xiangshuihu olarak sıralanır.
Duvarın görülebileceği tek yer kuşkusuz Pekin değildir. Gansu, Hebei, İç Moğolistan, Liaoning, Ningxia, Shaanxi, Shanxi, Tianjin duvarın bölümlerini içeren diğer noktalardır.
Duvar ziyareti saatlik, günlük veya bir kaç günlük olarak organize edilmektedir.
Eğlence
Çin’de özel günler, günlerde etrafı saran eğlence duygusu ve geleneklere dair birkaç örnek aşağıda görülebilir.
Bahar Festivali
Bahar Festivali aynı zamanda Çin Yeni Yılı olarak da bilinir. Ancak Çin yeni yılı, batı dünyasında kutlanan yeni yılın aksine her yıl farklı bir tarihe denk gelir çünkü ay takvimine göre hesaplanır. Kutlamalar Ocak veya Şubat ayında olabilir. On beş gün süren kutlamalar, bir haftalık bir tatille son bulur. Antik Çin’den günümüze binlerce yıldır kutlanan baharın müjdecisi bu özel günlerde aileler bir araya gelir, yeni yıla özel yemekler yenir; küçüklere kırmızı zarflar içinde hediye paralar verilir. Havai fişek gösterileri, kırsal kesimlerde dinsel gösteriler yapılır. Renkli, hareketli, heyecanlı bir zamandır.
Lantern Festivali
Han Hanedanı döneminde bir hükümdar Buddha’ya saygının bir işareti olarak yeni yılın son gününde bir lantern yaktırır. O zamandan bu yana Çin yeni yıl kutlamaları, 15. Günde Lantern Festivali ile son bulur. Lanternler Çin’de geleneksel olarak yüzlerce yıldır üretilen fenerlerdir. Kırmızı fenerler Çin kültürünü simgeler. Geçmişte aydınlatma ama aynı zamanda dekorasyon amacıyla da kullanılmıştır, lanternler. Bugün pek çok farklı türü üretilir. Renkli ve yaratıcı Lantern Festivali’nde lantern şovları yapılır. Bu şovlarda küçük hediyelerin verildiği bilmece yarışmaları düzenlenir. Yuanxiao adı verilen pirinç unu kullanılarak yapılan dolmalar, festivalin özel tadıdır. Cambaz ayaklıkları ile yürüyüş ve gösteriler, Aslan Dansı denen eğlenceli seyirlik festivale renk katan olaylardır.
Qingming Festivali
Her yıl Nisan ayının 4 veya 5’inde gerçekleştirilen bu geleneksel festival, baharın gelişi ile beraber toprağı sürüp ekim yapmaya başlamanın vaktinin geldiğini anlatır ama aynı zamanda ölmüş büyüklere saygının da bir simgesidir. O nedenle mezar süpürme günü olarak da anılır. Bu günlerde ölmüş ataların mezarları ziyaret edilerek temizlenir, çiçekler veya ölmüş kişinin sevdiği yiyecekler götürülüp sunulur. Saygı ifadesi olarak kağıt yakılır. Ölüm ve yaşam burada içiçedir. Baharın gelişi ile canlanan doğa gökte süzülen uçurtmalarla kutlanır.
Ejderha Kayığı Festivali
Her ay yılının beşinci ayının beşinci günü kutlanan bu festivalin yaklaşık 2000 yıllık bir geçmişi vardır. Genellikle Haziran ayına denk gelen festivalde ülkesi için kendini nehire atarak canına kıyan vatansever bir şairin, Qu Yuan efsanesinin anısına düzenlenen festival, Çin’de önemli bir sembol olan ejderha şekli verilmiş teknelerle yarışlara sahne olur. Çin’de bu yarışları izlemek için en iyi noktalar, Yueyang Hunan, Zuigui Hubei, Qingshui Guizhou ve Xixi Park Hangzhou olarak sıralanır.
Sonbahar Ortası Festivali
Her ay yılının sekinci ayı ve o ayın 15. gününde kutlanan festival, genellikle Eylül ayına denk düşer. Kutlandığı gece, dolunay zamanı olduğu için Ay Festivali olarak da anılır. Antik Çin’de Zhou Hanedanı’ndan bu yana kutlanan festivalde aileler bir araya gelir ve “ay keki” yenir veya yakınlara hediye edilir. Uzun ömür ve mutlu bir hayat dilemenin bir yoludur bu. Kutlamalar ve Ay’ın güzel görüntüsü için geceleri kalabalıklıkların toplandığı alanlarda halka karşılır.
Türkçe (TRY)