Çanakkale

Hüdavendigar Camii

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Tuzla köyünde yer alan Murat Hüdavendigar Camii, 1366 yılında Osmanlı padişahı I. Murat tarafından inşa ettirilir. Camii, on odalı bir medrese ve hamam ile yapılmıştır. Ancak caminin batısında konumlanan medreseden günümüze yalnızca tek odası ulaşmıştır. Kare planlı camii, son cemaat alanına sahiptir. Camii, günümüzde ibadete açıktır.

---

Assos Antik Kenti

 

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Behramkale köyünde yer alan Assos Antik Kenti, MÖ 6.yy’da volkanik bir tepe üzerine kurulur ve andezit taş ile inşa edilir. Kentin çevresi MÖ 4.yy’da inşa edilen surlarla çevrilidir. Lahitleri ile adını dünyaya duyuran antik kentte, ismi insan yiyen lahit olarak bilinen ve insan vücudunun hızlıca toprağa karışmasına fırsat tanıyan lahitler kullanılmıştır. Ünlü filozof Aristoteles’in hayatının üç yılını antik kentte geçirdiği ve burada kurduğu felsefe okulunda ders verdiği de bilinir. Antik kentin en yüksek noktasında ise Athena Tapınağı konumlanır. MÖ 530’da inşa edildiği tahmin edilen tapınak, Dor düzenine sahiptir. Bugün kenti ziyaret etmeyi planlayanlar tapınağın yanı sıra amfi tiyatro, nekropol, agora ve surları görebilir.

---

Behramkale Köprüsü

 

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Behramkale köyünde yer alan köprünün kitabeye sahip olmaması nedeniyle yapım tarihi net olarak bilinmemektedir. Mimari özellikleri köprünün Osmanlı döneminde yapıldığına işaret eder. Köprünün, Murat Hüdavendigar Camii ile aynı zamanda yapıldığı tahmin edilir. Kesme taştan inşa edilen, 80 m uzunluğa, 3.50 m genişliğe sahip olan köprü, dört gözlüdür.   

---

Babakale Kalesi

 

Babakale Kalesi, Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Babakale köyünde bulunur. Kale kapısı üzerinde Osmanlıca ve Türkçe olarak yazılmış yapım kitabesi yer alır. Kitabeye göre kale, 1729 yılında Kaymak Mustafa Paşa tarafından inşa ettirilir. Kale bulunduğu köye adını verir. Dikdörtgen planlı kale, moloz taştan inşa edilir, kale köşelerine birer kule konumlandırılır. Kalenin iç bölümüne günümüzde bulunmayan kale mescidi, hamam, çeşme, koğuş ve fırın yaptırılmıştır.

---

Aynalı Çarşı

 

Çanakkale ili merkezinde konumlanan Çanakkale Aynalı Çarşı, giriş kapısı üzerinde bulunan kitabesine göre, 1889 yılında Yahudi tüccar İlya Halyo tarafından II. Abdülhamid’in izniyle yaptırılmıştır. Günümüzde çarşının giriş kapısı orijinaldir. Yuvarlak kemerli ve kesme taştan yapılan kapı üçgen alınlıklıdır. Gelibolu Savaşı sırasında çarşı bombalanarak tahrip olur. 1918-1921 tarihlerinde İngiltere’nin Çanakkale’yi işgali sırasında ise çarşı ahır olarak kullanılır. Çanakkale Türküsü ile tanınan ünlü çarşı, yakın zamanda restore edilmiştir.

---

Meryem Ana Kilisesi

 

Bozcaada merkezinde yer alan tarihi Rum Ortodoks kilisesinin giriş kapısı üzerinde 1867 tarihi yazılıdır. Kilisenin diğer adı Kimisis Teodoku Rum Ortodoks Kilisesi’dir. Yapının 20 Eylül Caddesi’ne bakan yönünde büyük bir çan ve saat kulesi bulunur. Dört katlı kule, 23.8 m yüksekliğe sahiptir. İbadet saatleri dışında kilise ziyarete kapalıdır.

---

Troya Antik Kenti

 

Çanakkale iline yaklaşık olarak 25 km uzaklıkta konumlanan Troya Antik Kenti, ünlü antik kentlerden biridir. Troya Savaşı’nın bu bölgede gerçekleştiğine inanılır. Antik kentte gerçekleştirilen kazılarda zengin arkeolojik buluntular elde edilmiştir. Kazılar kentin dokuz kültür döneminin olduğunu ortaya koyar. En erken dönem MÖ 3000 yılıdır ve günümüze bu yıllardan bazı kalıntılar ulaşmıştır. İkinci dönem olan Troya II, MÖ 2500-2300 yıllarına tarihlenir. Bu dönemden Megaron olarak adlandırılan evlerin temelleri ve Priamos’un hazinesi günümüze ulaşmıştır. Buluntular günümüzde Moskova’da bulunan Puşkin Müzesi’nde yer alır. Altıncı ve yedinci dönem ise MÖ 1700-1000 yıllarına tarihlenir ve bu dönemden günümüze taştan surlar kalmıştır. Troya VIII ve IX. dönemlerinden ise bouleuterion (kentin toplantı alanı), hamam, odeon (konser veya tiyatro yapısı), tiyatro kalıntıları günümüze ulaşmıştır. Her yıl pek çok turist kenti görmek için Çanakkale'yi ziyaret eder.

---

Çanakkale Şehitler Abidesi

 

Çanakkale ili Eceabat ilçesinde yer alan Çanakkale Şehitler Abidesi, Eski Hisarlık burnu üzerinde konumlanır. 1954 yılında temeli atılan abide, 1960 tarihinde ziyarete açılır. Çanakkale savaşlarında şehit olan tüm askerlerin göğe yükselişini simgeleyen abidede, her yıl 18 Mart tarihinde törenler düzenlenir. Abidenin arka bölümünde sembolik mezarlıklar konumlanır. Şehitlikte ise savaşlar sırasında şehit olan ve ismi belirlenen 59.408 şehidin adları yer alır. Sembolik şehitlikte meçhul asker mezarı da bulunur. Bunların yanı sıra Metin Yurdanur tarafından yapılan Mustafa Kemal’in Çanakkale Savaşı’nda oluşunu sembolize eden bir heykel, Tankut Öktem tarafından yapılan Yaralı Asker Anıt Heykeli de görülebilir.

---

Seyit Onbaşı Anıtı

 

Seyit Onbaşı, 18 Mart 1915 tarihinde, savaş sırasında vinci bozulan topun 275 kg’lık mermisini tek başına kaldırarak topa yerleştirir ve sağ kalan arkadaşıyla beraber Ocean zırhlısına isabet ettirmeyi başarır. Rumeli Mecidiye Tabyası’nda bulunan Seyit Onbaşı Anıtı, onbaşının mermiyi kaldırdığı anı simgeler.

1889 yılında Edremit ili Havran ilçesi Manastır köyünde doğan Topçu Onbaşı Seyit, 1914 yılında Çanakkale Müstahkem mevkiinde ağır topçu neferi olarak askerliğe başlar. Terhis olduktan sonra ise evine döner. 1934 yılında soyadı kanunu ile Çabuk soyadını alır. Zatürre hastalığı sebebiyle 1939 yılında hayatını kaybeder. Mezarı, bugün kendi adını taşıyan köyünde yer alır.

---

Parion Antik Kenti

 

Çanakkale ili Biga ilçesi Kemer köyü sınırında konumlanan Parion Antik Kenti’nin MÖ 709 yılında kurulduğu düşünülse de yapılan kazılarda bulunan seramiklerin en erken döneme ait olanları MÖ 625-600 yıllarına aittir.

Günümüzde Parion kazıları devam etmekte ve kazılar neticesinde yeni bulgular elde edilmektedir. Kazılar, odeion, agora, mozaikli yapı, nekropolis, tiyatro, roma hamamı, dükkanlar, yamaç hamamı, su kemeri, mozaikli yapı ve oda mezarlar alanlarında sürmektedir.

---

Kilitbahir Kalesi

 

Çanakkale ili Eceabat ilçesinde yer alan Kilitbahir Kalesi, 1462 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa edilir. Kilitbahir Kalesi, Kale-i Sultaniye ile birlikte aynı yıl karşılıklı olarak, boğazların denetimini sağlamak için Fatih Sultan Mehmet’in emriyle Yakup Bey’e inşa ettirilir.

Kalenin ismi, denizin kilidi anlamına gelir. Kuzey ve güney kapılarından giriş yapılan kale, üç yapraklı yonca şeklinde iç kaleye sahiptir. İç kalede, 30 m yüksekliğinde üçgen planlı kule bulunur. Kulenin ara katlarının ahşap olması nedeniyle günümüze ulaşamamıştır. Kale, Kanuni Sultan Süleyman döneminde onarılmış ve genişletilmiştir. Kitabeye sahip olmayan kale, zaman içerisinde pek çok kez onarım geçirmiştir.  

---

Namazgah

 

Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Hoca Hamza mahallesinde yer alan Namazgah, kapı üzerinde yer alan kitabesine göre 1407 yılında Beşoğlu İskender Bey’in emri ile Ladikli Süleyman oğlu Aşık tarafından yaptırılır. Anadolu’da bulunan namazgahlardan biri olan yapı, açık hava camisi olarak inşa ettirilmiştir. Namazgah, 2005 yılında restore edilmiştir.

 

---

Alexandria Troas Antik Kenti

 

Çanakkale ili Ezine ilçesi Dalyan köyü sınırlarında yer alan Alexandria Troas Antik Kenti, MÖ 310 yılında Büyük İskender’in komutanlarından Antigonos Monophtalmos tarafından Antigoia kenti olarak kurulur. Büyük İskender’in ölümünün arından ise Büyük İskender’in generallerinden Lysimakhos tarafından “Troas’daki İskender’in kenti” anlamına gelen Aleksanria Troas olarak adı değiştirilir.

Roma İmparatorluğu döneminde kent büyük öneme sahip olmuştur. MÖ 1.yy’ın ortalarında İmparator Augustus adına tapınak inşa edilir. Hıristiyanlığın yayılması amacıyla çalışmalar yürüten Aziz Paulos, MS 50 ve 56 yıllarında Alexandria Troas’ı ziyaret edip vaazlar verir. Kent, bu sebeple Hıristiyanlığın kutsal kentlerinden biri olarak görülür.

9 km’ye ulaşan sur duvarları, duvarlar üzerinde yer alan dört ana giriş kapısı, nekropol alanı, lahitleri, tapınakları, tiyatrosu, gymnasiumu, caddesi ile kent görülmeye değer rotalardan biridir.

---

Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı

 

I. Dünya Savaşı esnasında, 18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Savaşı ile büyük bir bozgun yaşayan müttefik donanmasının karadan destek olmadan Çanakkale Boğazı’nı geçmesinin mümkün olmadığı görülür. Bu nedenle, 25 Nisan 1915’de Gelibolu yarımadası üzerinde bir kara harekatı başlatılır. Müttefikler, ilk etapta Seddülbahir ve bugün Anzak Koyu adı verilen iki ana bölgeye çıkarma yaparlar ancak az sayıda Türk askerinin kahramanca direnişi ve ardından aldıkları takviyeler karşısında çok fazla ilerlemeleri mümkün olmaz. Kıyılarda sıkışan müttefikler, Ağustos ayında Suvla üzerinde yeni bir çıkarma planı yaparak bu kilit durumu çözmeye çalışır ama Conk Bayırı, Kocaçimen silsilesi ve Anafartalar’da Türk askerinin fedakarca direniş ve taarruzlarıyla yine başarısızlığa uğrar ve büyük kayıplarını geride bırakarak en son Ocak 2016’da yarımadayı terkederler.

Bugün, Türk askerinin bir destan yazdığı bu topraklar, Gelibolu Yarımadası Tarihi Alan Başkanlığı sınırları içinde yer alır. Çanakkale Kahramanı Büyük Atatürk’ün burada ölen yabancı askerler için söylediği ünlü sözünde olduğu gibi, burada şehit düşen Mehmetçikler, uzak memleketin toprakları üzerinde kanlarını döken askerlerle yan yana, koyun koyuna son uykularını uyumaktadır.

Tarihi Alan Başkanlığı içinde başta Çanakkale Şehitler Anıtı -Abide olmak üzere pek çok anıt, 57. Alay Şehitliği ve pek çok şehitlik, kitabe, müze, savaşa dair önemli bilgiler veren Çanakkale Destanı Tanıtım Merkezi,  tabya ve bazı siperler, yabancı devletlerin askerlerine ait mezarlıklar, İngiliz Anıtı, Fransız Anıtı, Yeni Zelanda Anıtı gibi Çanakkale’de savaşmış ülkelerin askerleri anısına dikilmiş anıtlar, Seddülbahir ve Kilitbahir kaleleri bulunur.

Her yıl, 25 Nisan’da ve 10 Ağustos’da Çanakkale kahramanı şehitlerimiz ve bugün tümü hayatını kaybetmiş gazilerimiz anısına törenler düzenlenir. Yine 25 Nisan’da, ANZAC olarak anılan askerlerin torunları Yeni Zelanda ve Avustralya’dan gelerek yarımada üzerinde Anzak Koyu’nda şafak ayini yaparlar.

 

"Uzak memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar; burada dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükun içinde uyuyunuz. Sizler Mehmetçik’lerle yan yana, koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar; göz yaşlarınızı dindiriniz, evlatlarınız bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat rahat uyuyacaklardır. Bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır."

Mustafa Kemal ATATÜRK   

---

Saat Kulesi

Çanakkale ili merkez ilçesi Kemal Paşa mahallesinde yer alan Saat Kulesi, kitabesine göre 1897 yılında II. Abdülhamid döneminde inşa edilmiştir. 19.yy mimari özelliklerine sahip olan kule, kesme taştan kare planlı olarak inşa edilmiştir. Dört katlı olarak ve baldakin tekniğinde soğan formlu kubbe ile örtülerek inşa edilmiş olan kulenin dördüncü katında dört cephede saat yer alır. Batı cephesinde giriş kapısı bulunurken, doğu cephesinde çeşme görülür. Çeşmede kitabe bulunur. Zaman içerisinde kule onarımlar geçirmiştir.
 

---

Murat Hüdavendigar Köprüsü

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Behramkale köyünde yer alan Behramkale Köprüsü, Tuzla çayı üzerinde bulunur. Yaklaşık olarak 80 m uzunluğa, 3.50 m genişliğe sahip olan sivri kemerli köprü, kesme taştan inşa edilmiştir. İnşa kitabesine sahip olmayan köprünün mimari özelliklerinden ötürü 14.yy’da, Osmanlı döneminde inşa edilmiş olabileceği düşünülür.
 

---

Bozcaada Kalesi

Çanakkale ili Bozcaada ilçesinde yer alan kale, iç kale ve dış kaleden oluşur. Moloz taştan inşa edilmiş olan kalenin ana giriş kapısının yanı sıra dış kaleye girişi sağlayan deniz kapısı ile mendirek kapısı da mevcuttur. İnşa tarihi bilinmeyen kalenin giriş kapısı üzerinde 1816 tarihli Sultan Mahmud’a ait onarım kitabesi yer alır. Liman kapısı üzerinde yer alan diğer kitabede de 1816 tarihli ayrı bir onarım kitabesi bulunur. Önceleri hendek üzerine indirilen asma köprü ile giriş yapılan kaleye şimdilerde yuvarlak kemerli bir köprü ile giriş sağlanır. İç kalenin girişinde yer alan caminin mihrap bölümü ile minaresinin kürsü kısmı günümüze ulaşmıştır. Fatih Sultan Mehmet tarafından kale ile aynı zamanda inşa ettirilen camii, Kanuni Sultan Süleyman tarafından ilerleyen yıllarda yeniden inşa ettirilmiş, IV. Mehmet tarafından ise tamamen yenilenmiştir. Kale Camii olarak bilinen camii, Gazi Hüdavendigar Camii olarak isimlendirilir. Kale sarnıç, camii, hendek, köprü, burç, sur ve birçok yapısı ile günümüzde özgün haliyle tarihi kültürü yaşatan nadir yapılardandır.

---

Seddülbahir Mehmetçik Feneri

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Seddülbahir köyünün yaklaşık olarak 2 km batısında konumlanan fener, Çanakkale Boğazı’nın girişinde bulunur. 1856 yılında Fransız müteahhitlere yaptırıldığı belirtilen fener, 25 m yükseklikte kuleye sahiptir. Tek katlı hizmet binası bulunan fener, 19 deniz mili mesafeye sahiptir. Fener, günümüzde elektrik enerjisi ile çalışır.
 

---

Seddülbahir Tabyası

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Seddülbahir köyünde yer alan tabya boğazın güvenliği için Sultan II. Abdülhamid’in emri ile Asaf Paşa tarafından yaptırılmıştır. Üç tabya yapısı ve iki top platformundan oluşan alan I. derece tarihi sit alanı olarak koruma altındadır. 2006 yılında restore edilmiş olan tabya, Gelibolu Savaşları’nın anlatıldığı simülasyon merkezi olarak kullanılır.
 

---

Gelibolu Namazgah

Çanakkale ili Gelibolu ilçesinde Hoca Hamza mahallesinde yer alan Gelibolu Namazgahı’nın üzerinde yer alan kitabesine göre 1407 yılında Beşoğlu İskender Bey’in isteği ile Ladikli Süleyman oğlu Aşık tarafından yaptırılmıştır. Yapı, Azepler Namazgahı olarak da anılır. Açık hava camii olarak inşa ettirilen yapı, yöneticilerin Cuma ile bayram günlerinde ordularla toplu olarak ibadete geldiği açık hava camidir. 2015 yılında Kültür Bakanlığı’nın restore ettirdiği yapı, şehrin görülmesi önerilen tarihi yapılarındandır.
 

---

Dereköy Çamaşırhanesi

Çanakkale ili Gökçeada ilçesi Dereköy mevkiinde bulunan çamaşırhane, geçmişte önemli bir yere sahiptir. Sıcak su kazanlarının konulduğu dokuz ocağa sahip olan çamaşırhanede ocakların önünde on üç adet taş yunaklık bulunur. Yakın zamanda onarım geçiren çamaşırhanenin çatısı ahşap hatıl iken demir hatıl yapılmıştır. Günümüzde çamaşırhane iyi durumdadır.
 

---

Akbaş Şehitliği ve Anıtı

Gelibolu-Eceabat yönünde 30. km’de, Gelibolu Tarihi Alan Başlanlığı sınırları içinde bulunan Akbaş Şehitliği, 459 mezar taşından meydana gelir. Gerçek şehitlik ise bu anıt mezarlığın karşısında yer alan Yalova köyüne ulaşan yolun sağ tarafında yer alır. 2013 yılında yenilenen Akbaş Şehitliği’nde 1915 Çanakkale Şehitleri’ne ithaf edilen bir anıt da görülür. Şehitlik alanında sıhhiye birliklerinin faaliyetlerini anlatan bir rölyef ve yanlarında 754 şehidin adı yazılıdır.
Muharebelerde Türk birliklerinin önemli ikmal noktalarından biri olan Akbaş mevkiinde 19. Tümen’in bir hastanesi olduğu ve cephede yararlanan askerlerin bakımlarının burada yapıldığı bilinir. Düşman taarruzunda batan gemilerdeki şehitler ise Yalova köyü istikametindeki şehitlik alanında gömülüdür.  
 

---

Dur Yolcu Yazısı

Eceabat ilçesi Değirmen Burnu Tabyası’nın arkasında yer alan Kilitbahir yamacında Mehmetçik ve meşale figürü ile beraber “Dur Yolcu, Bilmeden Gelip Bastığın Bu Toprak, Bir Devrin Battığı Yerdir” ifadesi yazılıdır. 1960 yılında, bölgede asker olarak görev yapan Seyran Çebi tarafından, Necmettin Halil Onan’ın “Bir Yolcuya” şiirinin ilk iki dizesi buraya yazılmıştır. Yapılan çalışmanın stratejik bir konuma sahip olması sebebiyle önem taşıdığı ifade edilir.
 

---

Seddülbahir Fransız Askeri Mezarlığı

Çanakkale ili Eceabat ilçesi, Gelibolu Tarihi Alan Başlanlığı sınırları içinde, Morto Koyu’nun üst kısmında konumlanan mezarlık,  koya bakan bir yamaç üzerindedir. Çanakkale Muharebeleri sırasında oluşturulmuş  Fransız mezarlıklarının bir araya toplanmasıyla meydana gelmiştir. Seddülbahir Fransız Askeri Mezarlığı’nın mimarı A. George’dir. Alanda yer alan anıt ise Gelibolu’daki tek Fransız anıtıdır. Senegal, Fas ile Cezayir gibi Fransa’ya bağlı ülkelerden gelen askerlerin gömüldüğü mezarlık 9 Haziran 1930’da açılmıştır.

 

---

Yahya Çavuş Şehitliği

Gelibolu Tarihi Alan Başlanlığı sınırları içinde, Seddülbahir’de bulunan Yahya Çavuş Şehitliği, 25 Nisan 1915 tarihinde Ertuğrul Koyu çıkartmasında hayatını kaybeden şehitler adına, 1992 yılında Kültür Bakanlığı tarafından yaptırılır. Şehitlik kitabesinde 148 şehit Türk askerinin ismi ve diğer şehitler Türkiye motifi üzerinde bulunan 67 sembolik mezar taşı ile anılır. Az sayıdaki Türk birlikleri İngilizlerin Alçıtepe’ye ulaşmasını engeller ve muharebelerin seyrini zafere döndürür. Muharebe sırasında 9. Tümen, 26. Alay, 3. Tabur, 10. bölüğünden Ezineli Yahya Çavuş, şehit olan Bölük Komutanı Yüzbaşı Hüseyin Hüsnü Bey’den sonra komutayı ele alır ve direnişin sembolü olur.
 

---

Cape Helles Anıtı

Çanakkale ili Eceabat ilçesi, Gelibolu Tarihi Alan Başlanlığı sınırları içinde, Gözcü Baba Tepesinde konumlanan Cape Helles Anıtı (Helles Burnu Anıtı), Gelibolu’da yer alan İngiliz anıtlarının en büyüğüdür. Yaklaşık olarak 2 bin metrekare büyüklüğünde bir alana yayılan anıt 32,9 metre yüksekliğe sahiptir. Anıt, Gelibolu Savaşları, savaşta hayatını kaybeden, mezarları bilinmeyen ya da kaybolan veya Çanakkale sularında kaybolup giden 20.763 kişi anısına yapılmıştır. Anıt etrafındaki bulunan yazıtlar, hem Kraliyet donanmasının katkıları ve kayıpları hem de muharebelere katılan gemiler ve askerî birlik isimleri konusunda bilgi verir.

 

---

57. Piyade Alayı Şehitliği

Çanakkale ili Eceabat ilçesinde bulunan 57. Piyade Alayı Şehitliği, 12 Aralık 1992 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından inşa ettirilmiştir. Mimar Nejat Dinçel tarafından tasarlanan şehitlik, semboliktir. Çataldere Vadisi’nde yer alan şehitlik, gerçek şehitliktir.
Şehitlik, Anzak Çıkarmasına karşı kahramanca karşı koyan 19. Tümen’e bağlı 57. Alay anısına inşa edilmiştir. Ana mezarlık, anıt, açık namazgah ile şadırvandan meydana gelen şehitlik girişinde 108 yaşında Türkiye’nin en yaşlı gazisi unvanına sahip iken hayatını kaybeden Hüseyin Kaçmaz’ın heykeli görülür. Şehitliğin doğu yönünde, 45 metrekarelik bir alana yayılan, 57. Alay’ın 25 Nisan 1915 tarihindeki karşı taarruzunun işlendiği rölyef yer alır. Şehitliğin kuzeyinde şehit isimlerinin yazıldığı mermer plakalar bulunurken, güney yönünde ise şadırvan ve açık namazgâh bulunur.

 

---

Yeni Zelanda Ulusal Anıtı ve Mezarlığı

Çanakkale ili Eceabat ilçesinde, Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı sınırları içinde yer alan Yeni Zelanda Ulusal Anıtı, 1925 yılında İngiliz Milletler Topluluğu Savaş Mezarlıkları Komisyonu tarafından yaptırılmıştır. Kesme taştan, uzun bir taş sütun şeklinde yapılan anıtın doğusunda ise Yeni Zelanda Mezarlığı yer alır. Mezarlığın karşısında taş duvarda 856 askerin adına yer verilir.

 

---

Atatürk Zafer Anıtı

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Conkbayırı’nın en yüksek noktası olan Conk Tepesi’nde Atatürk Zafer Anıtı görülür. Anıt, Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal’in 10 Ağustos 1915 tarihinde yönettiği Conkbayırı Taarruzu anısına yapılmıştır. 1993 yılında Kültür Bakanlığı tarafından yaptırılan anıt, Conkbayırı’nın en yeni anıtı olarak anılır.
 

---

Kapıkaya Kaya Mezarları

Çanakkale ili Gökçeada ilçesi Kapıkaya mevkiinde iki adet yarım kalmış kaya mezarı bulunur. Eğimli şekilde bulunan mezarların yer aldığı alanda atölye yonga parçaları görülür. Bu durum alanın lahit atölyesi olabileceğine işaret eder.
 

---

Tarihe Saygı Anıtı ve Parkı - Çanakkale

Eceabat Feribot İskelesi’nin hemen yanında yer alan parkta bulunan Tarihe Saygı Anıtı üzerinde Çanakkale kahramanı Albay Mustafa Kemal, 18 Mart Deniz Savaşı kahramanlarından Seyit Onbaşı,  savaşa katılan ülkelerin askerlerine ait figürler ile bir anne figürü yer alır. Park içinde Çanakkale Savaşı komutanlarına ait büstler, muharebelerin cereyan ettiği alanın topoğrafik gösterimi ve Bombasırtı muharebelerinden bir kesitin canlandırıldığı siper savaşı sahnesi görülür.
 

---

Seddülbahir Kalesi

Tarihi Alan Başlanlığı sınırları içinde, Morto Koyu’nun üstünde bulunan mezarlık, koya hakim bir yamaç üzerindedir. Çanakkale Muharebeleri sırasında oluşan Fransız mezarlıklarının bir araya toplanmasıyla meydana getirilmiştir. Aynı zamanda ölen askerler anısına dikilmiş bir anıt da burada bulunur.
Seddülbahir Fransız Askeri Mezarlığı’nın mimarı A. George’dir. Alanda yer alan anıt ise Gelibolu’daki tek Fransız anıtıdır. Fransa’ya bağlı ülkelerden Senegal, Fas, Cezayir ile Fransa’dan gelip hayatını kaybeden askerlerin bir arada  bulunduğu mezarlık, kendisi de Çanakkale Muharebelerine katılmış bir eski komutan olan General Gouraud tarafından 9 Haziran 1930’da açılmıştır.
 

---

Yahya Çavuş Şehitliği Ve Anıtı

Seddülbahir’de bulunan Yahya Çavuş Şehitliği ve Anıtı, 25 Nisan 1915 tarihinde Ertuğrul Koyu çıkartmasında hayatını kaybeden şehitler adına, 1992 yılında Kültür Bakanlığı tarafından yaptırılır.
Çıkarma esnasında İngilizlerin 29. Tümeni’ne karşı burayı savunan az sayıda asker çok uzun bir zaman direnerek, geriden gelecek Türk kuvvetlerine büyük zaman kazandırmış ve İngiliz askerlerinin ilerlemesine mani olmuştur.
9. Tümen, 26. Alay, 3. Tabur, 10. bölüğünden Ezineli Yahya Çavuş, Bölük Komutanı Yüzbaşı Hüseyin Hüsnü Bey’in şehit olması üzerine komutayı ele alır ve çekilene dek büyük bir mücadele sergileyerek sembol bir isim haline gelir.
Burada bulunan Şehitlik kitabesinde 148 şehit Türk askerinin ismi  bulunur. Diğer şehitler Türkiye motifi üzerinde bulunan 67 sembolik mezar taşı ile anılır.
 

---

Cape Halles Anıtı

Gelibolu’yu ele geçirmek üzere Seddülbahir kıyılarına çıkan İngiliz birlikleri, Boğazın antik ismi Hellespont’dan esinlenerek buraya Cape Helles (Helles Burnu) adını vermiştir. Gözcü Baba Tepesi üzerinde inşa edilmiş olan Cape Helles Anıtı, Gelibolu’da yer alan pek çok İngiliz anıtının en büyüğüdür. Yaklaşık olarak 2 bin metrekare alan üzerinde kuruludur, 32,9 metre yüksekliğe sahiptir. Anıt, Gelibolu Savaşları’nda hayatını kaybeden, mezarları bilinmeyen veya Çanakkale sularına gömülen 20.763 kişi anısına yapılmıştır. Anıt etrafındaki bulunan yazıtlarda Kraliyet donanmasının katkı ve kayıpları, muharebelere katılan gemiler ve tüm askerî birlikler tek tek anılmıştır.
 

---

Saat Kulesi - Çanakkale

Çanakkale’nin merkezinde yer alan, Çanakkale’yi ilk kez görenlere hoşgeldin diyecek şekilde, iskelenin hemen yanındaki bir sokak içinde bulunan Saat Kulesi, kitabesine göre 1897 yılında II. Abdülhamid döneminde inşa edilmiştir. 19.yy mimari özelliklerine sahip olan kule, kesme taştan yapılmış ve kare planlıdır. Yukarıya doğru incelen beş kat olarak ve baldakin tekniğinde soğan formlu kubbe ile örtülerek yapılmış olan kulenin dördüncü katında dört cephede saat yer alır. En üst kat, köşke benzer bir görünümdedir. Kulenin girişinin tam tersi cephede mermer yalaklı bir çeşme bulunur.

---

Zeus Altarı

Dede Tepe üzerinde bulunan Zeus Altarı olarak tanımlanan alan, kaya kütlesinin işlenmesiyle oluşturulmuştur. Bu kaya kütlesine kayaya oyuk basamaklardan oluşan merdiven ile çıkılmaktadır. Sunak nişleri, oturma platformları ve içi oyularak oluşturulan sarnıç mekanı bulunmaktadır. Sunağın altında bulunan oda büyüklüğündeki, içinde su bulunan bu sarnıça Zeus Mağarası denmektedir. Antik sunağın hemen yanında Çanakkale Savaşları’na katılan Erdem Dede’nin yatırı bulunmaktadır.

---

Eski Ermeni Kilisesi

 

Çanakkale ili merkezinde yer alan, Eski Ermeni Kilisesi olarak anılan Surp Kevork Ermeni Kilisesi, 1669 yılında Aziz Surp Kevork adına inşa edilir. 1691 yılında yıkılan ve sonrasında 1718 yılında Osmanlı Padişahı III. Ahmed’in fermanıyla yeniden inşa edilen kilise, cemaatin azalmasının ardından depo, müze, kültür merkezi olarak hizmet verir. Günümüzde kilise, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tasavvuf Topluluğu tarafından kullanılır.  

---

Hadımoğlu Konağı

 

17.yy’a ait tarihi Türk evlerinden biri olan Hadımoğlu Konağı, 1796 tarihinde Hadımoğlu ailesinden Hadımzade Osman Bey tarafından inşa edilir. İki katlı yapı 1973 yılında satın alınır ve Kültür Bakanlığı’na devredilir. 1996’da Bayramiç Kaymakamlığı'na tahsis edilen konak günümüzde Türk Evi Etnografya Müzesi olarak hizmet verir.

---

Halim Bey Konağı

 

Çanakkale ili Biga ilçesinde yer alan Halim Bey Konağı, Halim Bey tarafından 1900 yılında inşa ettirilir. 2008 yılında Biga Belediyesi’ne devredilen ve onarımı yapılan üç katlı konak, günümüzde kent müzesi olarak hizmet verir.

---

Mehmet Rüştü Bey Konağı

 

Çanakkale ili Biga ilçesinde yer alan ve Alanyalı kereste tüccarı Mehmet Rüştü Efendi tarafından 19.yy’ın sonlarında inşa ettirilen konak, günümüzde otel olarak hizmet verir.

---

Büyük Şadırvan

 

Büyük Şadırvan, Çanakkale ili Biga ilçesi Biga Merkez Camii’nin önünde yer alır. Selçuklu ve Osmanlı mimari özelliklerini taşıyan şadırvanın ortasında dört katlı sebil ve sebil çevresinde Osmanlıca yazıların bulunduğu musluklar yer alır. Şadırvanın planı, cami ile beraber, Mimar Tahsin Kalfa tarafından çizilir. Kayserili Mehmet Sadık yapımını üstlenirken, ahşap işçilikler Gelibolulu Osman Kandemir tarafından yapılır.

---

Bozcaada Namazgah Çeşmesi

 

Çanakkale ili Bozcaada ilçesi Alaybey mahallesinde yer alan Namazgah Çeşmesi, Namazgah meydanında yer alır. Çeşme adını bulunduğu meydandan alır. Kare planlı, kesme taştan yapılmış olan çeşme biri güney diğer doğu yönünde çift cepheye sahiptir. Güney cephesinde yer alan kitabesinde yapım kitabesi bulunur ve çevresi bitkisel süslemelerle işlidir. Doğu cephesinde yer alan kitabede ise çeşmenin 1752 yılında halk tarafından yapıldığı belirtilir.

---

Köprülü Mehmet Paşa Camii

 

Çanakkale ili Bozcaada ilçesi Alaybey mahallesinde yer alan Köprülü Mehmet Paşa Camii, Yalı Camii olarak da bilinir. 1655 yılında Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılan camii, dikdörtgen planlıdır ve kesme taştan inşa edilmiştir. Caminin son cemaat bölümü bulunmamaktadır. Caminin kuzeyinde konumlanan minaresi 1965 yılında inşa edilir. Camii, günümüzde ibadete açıktır.

---

Çimenlik Kalesi

 

1462 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa edilen kale, Sarıçay’ın yanındaki düzlükte, Kilitbahir Kalesi’nin tam karşısında konumlanır. Dikdörtgen planlı kale, dış surlar ve ana kuleden meydana gelir. Dış surların içerisinde iki cami konumlanır. Biri kuzey cephesinin ortasında bulunan kulenin yanında yer alır. Üst kısmı yıkılmış olan cami, sonraki dönemlerde yeniden yapılmıştır. Diğer cami ise ana kulenin güneybatısında konumlanır. Camii kitabesinde 1861-1876 yıllarında Osmanlı padişahı Abdüllaziz tarafından yaptırıldığı belirtilir. Günümüzde kale askeri müze olarak hizmet vermektedir.

---

Bigalı Atatürk Evi Müzesi

 

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Bigalı köyü, 19-25 Nisan sabahı arasında 19. Tümen’e karargâh olur. 19 Nisan günü, tümeniyle köye gelen Mustafa Kemal, cepheye hareket edene kadar köyde yer alan bu evde kalır.

Ev, 1973 yılında Bigalı Atatürk Evi Müzesi olarak düzenlenir. Müzede, Mustafa Kemal Atatürk’ün evde kaldığı sürede kullandığı çalışma masası sergilenir. Müzeye giden yol üzerinde konumlanan evler ve Bigalı köyünün meydanı 2006 yılında restore edilip ziyarete açılır.

---

Seddülbahir Kalesi

 

1657-1659 yılları arasında, IV. Mehmet’in annesi Hatice Turhan Valide Sultan tarafından Mimar Mustafa Ağa’ya yaptırılan Seddülbahir Kalesi, Gelibolu Yarımadası’nın güney ucunda konumlanır. Boğazın güvenliğinin sağlanması amacıyla inşa edilen Osmanlı yapısı, kale üzerinden sökülüp İngiltere’ye taşınan kitabesine göre 1885 yılında II. Abdülhamid tarafından onarılır. Kale, I. Dünya Savaşı’nda oldukça zarar görür. Yakın zamanda kale restore edilmiştir.

---

Neandria Antik Kenti

 

Çanakkale ili Ezine ilçesi Uluköy’de yer alan Çığrı Dağı’nın zirvesinde konumlanan antik kentin MÖ 5.yy’da kurulduğu tahmin edilir. 1889 yılında kentte ilk araştırmalar yapılır ve ilerleyen süreçte kazılar sürdürülür. Zaman içerisinde gerçekleştirilen araştırmalar çerçevesinde kentte iki yüz otuz ev ve Apollon tapınağı tespit edilir. Kent çevresinde yer alan 3 km uzunluğundaki gösterişli surlar ve surların 11 burcu da günümüze ulaşmayı başarmıştır. Kent yaşamının MÖ 310 tarihinde, Neandria’da yaşayanların Aleksandria Troas’a göç ettirilmesi ile sonlandığı düşünülmektedir.

---

Çimpe Kalesi

 

Çanakkale ili Gelibolu ilçesinde yer alan Çimpe Kalesi, 1353 yılında Orhan Bey’in oğlu Süleyman Paşa Bizanslılardan alır. Süleyman Paşa’nın Lapseki ilçesi Çardak beldesinden sala bindirdiği kuvvetlerle Namaztepe’ye geldiği ve Bizanslılardan kaleyi aldığı belirtilir. Çimpe Kalesi’nin alınmasının ardından Bolayır ve Gelibolu fethedilmiştir. Kale, günümüzde harap durumdadır.

---

Büyük Agonya Köprüsü

 

Çanakkale ili Yenice ilçesi Bayatlar köyü yakınlarında yer alan Büyük Agonya Köprüsü, Gönen çayı üzerinde konumlanır. 1931 yılında inşa edilen köprü, üç gözlüdür.

---

Küçük Agonya Köprüsü

 

Çanakkale ili Yenice ilçesinde bulunan Küçük Agonya Köprüsü’nün kitabesine göre 1931 yılında Hayri Bey tarafından yapılmıştır. Cumhuriyet döneminin ilk beton köprülerinden olan üç gözlü Küçük Agonya’nın tek ayağı Çırpılar diğer ayağı ise Bayatlar köyü sınırlarında bulunur.

---

Gelibolu Mevlevihanesi

 

Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Yazıcızade mahallesinde yer alan mevlevihanenin kitabesinin olmaması nedeniyle yapım tarihi hakkında kesin bilgi yoktur. Mevlevihanenin ilk postnişi (Mevlevi tekkesinin şeyhi) ve banisinin Yeniçeri ağalarından Kara Hasan Ağa’nın oğlu Ağazade Mehmed Hakiki Dede olduğu ifade edilir.

1766 yılında yaşanan depremin ardından yapı, 1767’de III. Mustafa zamanında onarılır. 1851 yılında tekrar onarım geçiren mevlevihane, II. Abdülhamid zamanında da bir onarım geçirir. 2004 yılında Kültür Bakanlığı tarafından restore edilen, önemli bir kültür mirası olan yapı günümüzde ziyarete açıktır.

---

Cezayirli Hasan Paşa Köşkü

 

Çanakkale ili Ezine ilçesi sınırlarında yer alan Üvecik, Yeniköy ve Mahmudiye köyleri arasında bulunan tarihi köşk, Batak ovasına hakim konumda yer alır. 18.yy’da Yelkesik köyü içerisinde inşa edilen yapı, köyün günümüzde ayakta kalan tek yapısıdır. Osmanlı devletinin önemli isimlerinden Kaptan-ı Derya Cezayirli Hasan Paşa tarafından 1770-1776 yıllarında av köşkü olarak kullanılan yapı, günümüzde harap durumdadır.

---

18 Mart İlkokulu

Çanakkale ili merkez ilçesi Cevat Paşa mahallesinde yer alan yapı, 20.yy’ın başında Hasan Rahmi Paşa tarafından inşa ettirilir. 1937 yılından sonra hastane olarak kullanılan yapı, 1952 yılından bu yana okul olarak kullanılmaya başlar. Dikdörtgen planlı ve iki katlı olarak inşa edilen yapıda zaman içerisinde değişiklikler yapılmıştır. Tarihi yapı görülmeye değerdir.
 

---

Anadolu Hamidiye Tabyaları

Çanakkale ili merkez ilçesi Babaros mahallesinde yeri alan Hamidiye Tabyaları, Kilitbahir Kalesi, Namazgah ve Mecidiye Tabyaları ile karşılıklı konumlanır. 2006 yılına dek askeri amaçla kullanılmış olan tabyalar Sultan II. Abdülhamid’in emri ile 1892 yılında Mareşal Asaf Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Tabyalar ilk yapıldığında on adet bonet ve bonetlerin bitişiğine Alman Krupp markalı iki adet 35 cm, yedi adet 24 cm çapında top yerleştirilmiştir. Günümüzde toplar bulunmamaktadır ancak ayakları görülür.
 

---

Çanakkale Askeri Hastanesi

Çanakkale ili merkez ilçesi Cevat Paşa mahallesinde yer alan tarihi hastanenin 1871 yılında Abdülaziz döneminde inşa edildiği ifade edilir. 1915 yılında Gelibolu Savaşları sırasında ağır yaralıların tedavi edildiği hastane, 1918 yılında Mondros ateşkes Antlaşması’nın ardından kapatılır ve 1923 Lozan Antlaşması ile yeniden açılır. Ancak askeri birliğin Gelibolu’ya taşınmasının ardından hastane tekrar kapatılır. Günümüzde yapı atıl durumdadır.
 

---

Cumhuriyet İlkokulu

Çanakkale ili merkez ilçesi İsmet Paşa mahallesinde yer alan Cumhuriyet İlkokulu, 1904 yılında Kala-i Sultaniye Rum Erkek Mektebi adıyla açılır. Cumhuriyetin kurulmasının ardından okul, 1923 yılında Cumhuriyet İlk Mektebi adını alır. Ters T planlı, 8 dershaneliğe sahip olan okul günümüzde ilköğretim okulu olarak çalışmalarını sürdürür.
 

---

Efrat Okulu

Çanakkale ili merkez ilçesi Fevzi Paşa mahallesinde yer alan yapı, 1850 yılında Sultan Abdülmecid tarafından Çimenlik Kalesi içerisine tabyaların kışlası olarak inşa ettirilir. Lozan Antlaşması’nın ardından 1923-1926 yıllarında yapı Jandarma Efrat Okulu’na dönüştürülür. Tuğla ve moloz taştan inşa edilen yapının ana bölümü iki katlı, yan bölümleri tek katlıdır. Yapının arka cephesinde Sultan Abdülmecid’in tuğrası görünür. Günümüzde yapı atıl durumdadır.
 

---

Mecidiye Kalesi ve Tabyası

Çanakkale ili merkez ilçesi Nara mevkiinde deniz kıyısında bulunan tabya kitabeye sahip değildir. Yapının güneyinde konumlanan kapılardan doğu yönündekinde 1882 tarihli kitabede onarımı yapan II. Abdülhamid’den bahsedilir. Günümüzde yapı harap durumdadır ve kesme taştan yapılmış olan iki taç kapısı ayaktadır. Kale, Köseburnu Kalesi olarak da adlandırılır. Boğazın güvenliğini sağlamak amacıyla inşa edilmiş olan kale, Sultan Abdülmecid döneminde yapılmıştır. Bu bölgede yer alan tüm tabya, koğuş, karargâh binası ve birimler Sultan Abdülmecid ile II. Abdülhamit döneminde inşa edilmiştir.
 

---

Muvakkithane Binası

Çanakkale ili merkez ilçesi Fevzi Paşa mahallesinde yer alan Muvakkithane Binası, kitabesine göre 1867 yılında Hacı isimli biri tarafından inşa ettirilmiştir. Namaz vakitleri ile takvimlerin belirlendiği resmi yapılarda saat ayarları ile tamirlerin de gerçekleştirildiği bilinir. Kitabeye sahip olan yapının alt katı dükkân olarak hizmet verir.
 

---

Nara Kalesi

Çanakkale ili merkez ilçesi Nara burnu mevkiinde yer alan Nara Kalesi’nin doğu bölümünde yer alan 24 satırlık yapım kitabesine sahip olan taç kapısı halen ayaktadır. III. Selim tarafından yapımına başlanan kale, II. Mahmut zamanında tamamlanır. Kitabeye göre 1817-1818 yıllarında Sultan II. Mahmut tarafından inşa ettirilen kale, Mahmudiye Kalesi olarak adlandırılır. 1983-1985 yıllarında kale Boğaz Komutanlığı tarafından restore edilmiştir.
 

---

Necip Paşa Konağı

Çanakkale ili merkez ilçesinde yer alan konak, 19.yy’ın sonlarında Boğaz Komutanı Necip Paşa tarafından inşa ettirilir. Konak, bir süre Boğaz Komutanı Cevat Paşa tarafından da kullanılmıştır. Bu nedenle Cevat Paşa Konağı olarak da anılır. 1976 yılına dek İngiliz Kalvert ailesinden Madam Katy’nin mülkiyetinde kalan yapı, sonrasında Çanakkale Belediyesi’ne devredilir. Zaman içerisinde onarımlardan geçmiş olan yapı, günümüzde Kültür Bakanlığı mülkiyetindedir. Mimari özellikleri ile 19.yy yapılarını yansıtan konak, görülmeye değer Çanakkale tarihi yapılarındandır.
 

---

Nedime Hanım Kız Okulu

Çanakkale ili merkez ilçesi Fevzi Paşa mahallesinde yer alan yapı, Geç Osmanlı dönemi mimari özelliklerini taşır. Kitabeye sahip olan yapı, Hıfzı Tevfik Paşa’nın kızı Nedime Hanım’ın anısına 1904 yılında Mektebi Cemaati İslamiye adıyla kız mektebi olarak açılmıştır. Yapı, 1. Dünya Savaşı’nda Muhtelif Mevkii Müstahkem Numune Mektebi olarak kullanılır. 1923 yılından sonra ise Nedime Hanım Kız Okulu olarak açılır. 1949 yılında Nedime Hanım Akşam Kız Sanat Okulu, 1953 yılında Nedime Hanım Kız Enstitüsü, 1974-1998 yıllarında İmam Hatip Okulu olarak hizmet veren yapı, sonrasında Onsekiz Mart Üniversitesi’ne devredilir.
 

---

Yalı Hanı

Çanakkale ili merkez ilçesi Kemal Paşa mahallesinde yer alan Yalı Hanı, 19.yy’da inşa edilir. Geçmişte hanın alt katta bulunan odaları ahır ve hizmet amaçlı olarak kullanılırken, üst katta yer alan odaları otel olarak değerlendirilmiştir. Şehir merkezinde yer alan tek han olma özelliğine sahip olan Yalı Hanı, 1980 ile 1997 yıllarında onarımlar geçirir. Günümüzde han, kahve, sanat atölyeleri ile sivil toplum kuruluşlarının büroları olarak kullanılır.
 

---

Dardanos Tümülüsü

Çanakkale ili merkez ilçesinde Çınarlı köyünde yer alan Dardanos Tümülüsü, Onsekiz Mart Üniversitesi Dardanos Yerleşkesi alanı içerisinde bulunur Yaklaşık olarak 15 m yüksekliğe sahip olan tümülüste geniş koridor, ön oda ve mezar odası bulunur. Tümülüsün bu ismi almasında, yanında bulunan Dardanos Antik Kenti ile kentin yöneticileri olan Dardanoslar ailesine ait olması etkendir. Tümülüs, 1959 yılında bölgeye yapılmak istenen çimento fabrikasının su deposunun inşası sırasında şans eseri bulunur. Yapılan araştırmalarda tümülüs mezarının MÖ 6-MS 1.yy arasında kullanıldığı ortaya çıkarılmıştır. Tümülüs mezarından çıkan buluntular Çanakkale Arkeoloji Müzesi’nde görülebilir.
 

---

Dümrek Köyü Eski Mezarlığı

Çanakkale ili merkez ilçesi Dümrek köyünde bulunan mezarlığın 18.yy’dan bu yana kullanıldığı ve mezarlıkta Osmanlı dönemi özellikleri gösteren mezar taşları olduğu görülür. Aynı zamanda Roma dönemi özelliklerine sahip olan antik mimari parçalar da mezarlarda kullanılmıştır. Bu antik malzemelerin yakındaki antik kentlerden taşınıp mezar taşı olarak kullanıldığı belirlenmiştir.
 

---

Dedeçeşme Yerleşmesi

Çanakkale ili merkez ilçesi Elmacık köyünde yer alan Dedeçeşme Yerleşmesinde, çatı kiremit parçaları ile mermer mimari parça kırıkları gözlenmiştir. Köy kahvesinin önünde bulunan mimari parçaların da bu alandan taşındığı belirlenmiştir. Mimari parçaların Roma döneminden kalmış olabileceği ifade edilir. Alandan çıkarılan mimari parçalardan bazıları Çanakkale Müzesi’nde sergilenir. Alanda 5-6.yy’da inşa edilen bir tapınağın olabileceği tahmin edilir.
 

---

Turgutreis Bataryası

Çanakkale ili merkez ilçesi Güzelyalı köyünde yer alan Turgutreis Bataryası, Çanakkale Boğazı’na hâkim bir noktada iki ayrı batarya olarak yapılmıştır. Bataryanın toprak altında yer alan kısmı çelik kubbe ile örtülmüştür. II. Dünya Savaşı için planlanan batarya hiç kullanılmamıştır.
 

---

Işıldaktepe Höyüğü

Çanakkale ili merkez ilçesi Halileli köyünde yer alan höyük, boğazın kenarında konumlanır. Höyüğün deniz kıyısında olan bölümü diktir. Dalgaların aşındırdığı kıyı kesitinde seramik kalıntıları görülür. Kalıntıların Kalkolitik dönem özelliği taşıdığı ifade edilir. Höyük Troia öncesi bölge kültürüne ışık tutacak önemli bir merkezdir.
 

---

Halileli Köyü Mezarlığı

Çanakkale ili merkez ilçesinde yer alan ve 18.yy’da kurulduğu ifade edilen Halileli köyünün mezarlığı bu tarihten itibaren kullanılır. Bu sebeple mezarlıkta Osmanlı döneminden günümüze kalan mezar taşları görülür. Aynı zamanda antik kentlerden mezara taşındığı düşünülen Roma döneminden kaldığı ifade edilen sütunlar, yazıtlı parçalar gibi birçok taş parçası da bulunur.
 

---

Rhoteion Antik Kenti

Çanakkale ili merkez ilçesi İntepe beldesinde yer alan antik kent, sur duvarları ile çevrilidir. Günümüzde sur duvarları toprakla kapanmıştır ve yükselti olarak görülür. 30 dönüm alana yayılan antik kentte yapılan araştırmalarda yalnızca sur duvarı kalıntıları bulunur. Ortaya çıkarılan seramik parçalardan Erken Tunç Çağı ile Roma Dönemi arasında bölgede yerleşim olduğu belirlenir. Kentin en parlak dönemini MÖ 2-6.yy arasında yaşadığı ifade edilir. Troas bölgesinde kendi adına sikke bastıran kentlerden biri olmuştur. MÖ 189 yılında İlion’a bağlanır.  
 

---

Atikhisar Kalesi

Çanakkale ili merkez ilçesi Kayadere köyünde yer alan Atikhisar Kalesi, halk arasında Gavurhisarı Kalesi olarak da adlandırılır. Yüksek bir tepede konumlanan kale, Sarıçay vadisine hâkimdir. Perslerin MÖ 6.yy’da Troas bölgesinin kontrolü amacı ile kaleyi kullandığı tahmin edilir. Kale içi ve eteklerinde MÖ 6.yy ile MS 10.yy arasında seramik örnekleri görülmüştür. Kalenin burç ve sarnıç kalıntıları görülebilir.
 

---

Kemerdere Su Kemerleri

Çanakkale ili merkez ilçesi Kemerdere köyünde yer alan su kemerleri Kemerdere çayı üzerinde konumlanır. Yaklaşık olarak 16 m yüksekliğe sahip olan tek gözlü su kemeri ve üzerinde yer alan küçük kemer gözlerinden meydana gelir. Troia’ya su götürmek amacıyal Roma döneminde inşa edilmiş olan kemer sağlam durumdadır.
 

---

Boğazkent Liman Yerleşmesi

Çanakkale ili merkez ilçesi Kepez kasabası Boğazkent mahallesinde Çanakkale boğazında Müze Müdürlüğü tarafından yapılan araştırmalarda, kalın duvarlı bir yapıya ait temel kalıntıları ortaya çıkarılır. Yapının mmari özellikleri çerçevesinde atölye veya dükkan olduğu tahmin edilir. Zemin seviyesinde 1,5 m dernlikte bulunan kalıntıların liman yapılarına ait kalıntılar olduğu düşünülür. Alanda bulunan seramikler MÖ 15-17.yy’a arasına tarihlendirilir. Bazı bölgelerde görülen yoğun seramik kalıntıları, seramik üretiminin de yapıldığı bir yerleşim olduğu düşüncesi oluşturur.  
 

---

Kumkale Kalesi

Çanakkale ili merkez ilçesi Kumkale beldesinde yer alan kale, boğazın daha güvenli olması amacıyla Seddülbahir Kalesi ile beraber planlanmıştır. IV. Mehmet zamanında inşa edilen kalenin masrafları Hatice Turhan Sultan tarafından karşılanmıştır. Köprülü Mehmet Paşa gözetiminde yapılan kale Frenk Ahmet Paşa’ya inşa ettirilmiştir. Kaleye 1788 yılında topçu bonetleri eklenmiştir. Kalenin yapımının ardından içerisine cami ile hamam eklenmiştir. Kare planlı kalenin yapımında antik kentlerden getirilen antik yapı taşlarının kullanıldığı da görülür. Kale günümüzde görülebilir.
 

---

Orhaniye Tabyası

Çanakkale ili merkez ilçesi Kumkale beldesinde yer alan Orhaniye Tabyası, üç binadan oluşur. Yapılar kesme taşlardan inşa edilmiş ve üzeri toprakla kapatılmıştır. Ortadaki tabya binasında günümüzde kaybolmuş olan kitabenin yeri bulunur ve üzerinde gemi çapası motifli mermer pano yer alır. Kitabede yapının 1889 tarihinde II. Abdülhamid tarafından inşa ettirildiğinin yazıldığı belirtilir. Tabyanın sağı ve solunda yuvarlak top platformları bulunur. Tabya binalarının önünde altı adet top yeri görülür. Yapıların güneydoğusunda Gelibolu Savaşları’nda ilk çıkartma sırasında şehit düşen askerlerin mezarları bulunur.

---

Tavollia Antik Kenti

Çanakkale ili merkez ilçesi Kumkale beldesinin kuzeyinde Mersintepe mevkiinde yer alan kentte, MÖ 6.yy-MS 2.yy’a ait seramik kalıntıları görülmüştür. Bölgede yapılan araştırmalarda Rhoeteionlular ile Aianteionlular tarafından kullanılmış olan bir nekropol alanı olduğu belirlenmiştir.
 

---

Tektop Bataryası

Çanakkale ili merkez ilçesi Kumkale beldesinde Kumkale balıkçı barınağının yanında yer alan bataryada hareketli namlulu iki top ve batarya yapısı bulunur. II. Dünya Savaşı sırasında boğazın güvenliğinin sağlanması amacıyla yapılmış olan batarya halen sağlam durumdadır. Topların I. Dünya Savaşı’nda kullanılmış olan toplardan oldukları ifade edilir.
 

---

Özbek Köyü Hamamı ve Çeşmesi

Çanakkale ili merkez ilçesi Özbek köyünde yer alan yapıların bir kısmı yıkık durumdadır. Hamam ve çeşmenin bulunduğu alanda tarihte Halil Paşa Çiftliği olduğu ve yapıların çiftliğe ait olabileceği ifade edilir. Hamamın mimari özelliklerinden ötürü 19.yy ortalarında inşa edilmiş olabileceği düşünülür.
 

---

Topçamlar Bataryası

Çanakkale ili merkez ilçesi Topçamlar mevkiinde yer alan batarya, Çanakkale Boğazı’na hakim konumda bulunur. Bataryada beş bonet ile bonet aralarında top platformları bulunur ancak bonetlerin bazıları yıkık durumda bazıları da toprak altında yer alır. Batarya Sultan Abdülaziz döneminde yapılmıştır. Toplar, İngilizler tarafından tahrip edildiği haliyle durur.
 

---

Açık Hava Sunağı

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Adatepe köyünde yer alan Açık Hava Sunağı, adını burada konumlanan bir mezardan alır. Anakayada üzeri düzleştirilerek oluşturulan platform ve platformun ortasında bir sarnıç yer alır. Platforma anakayanın üç yanına oyulu merdivenlerden çıkış sağlanır. Adak kuyusu olarak yapıldığı ve ilerleyen dönemde sarnıca dönüştürüldüğü tahmin edilen anakaya günümüzdeki haliyle açık hava sunağı özelliğin taşır. Bazı araştırmacılar Zeus sunağı olduğunu ifade ederken bazı araştırmacılar ise Ana Tanrıça Kibele’ye ait bir açık hava tapınağı olduğunu belirtir. Zeus Sunağı olması konusunda herhangi bir belgeye ulaşılamadığı ifade edilir

---

Mehmet Efendi Konağı

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Adatepe köyünde bulunan konak, Bayramiçli Mehmet Ağa’ya aittir. 17-18.yy’da köyün Bayramiç ilçesinin kış iskân bölgesi olduğu ifade edilir. Konak Kültür Bakanlığı tarafından 1996 yılında turizm amaçlı olarak kiralanır. Sofalı Türk evleri planına sahip olan konak iki bölümlüdür. Batı bölümünde üç katlı ev sahibinin yaşadığı ve misafirlerini ağırladığı bir bölüm yer alırken; iki katlı olan yan bölümde ise ahır, mutfak ve günlük ihtiyaçların karşılandığı odalar bulunur. Bahçesinde su kuyusu yer alan konak görülmesi önerilen tarihi yapılardandır. 
 

---

Kocakaya Nekropol Alanı

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Akçin köyünde yer alan kayalık alanda kaya mezarları görülür. Roma dönemi özelliği gösteren kaya mezarlarının Akçin vadisine bakan tarafında daha yoğun olduğu farkedilir. Kayanın kutsal olarak görüldüğü bir inanca sahip olan halk tarafından bu alanın nekropol olarak kullanıldığı düşünülür.
 

---

Gargara Antik Kenti

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Arıklı köyünde yer alan ve bugün üzeri ağırlıkla çalılarla kaplı olan alanda yerleşim izleri Arıklı köyünden başlayıp Zindantepe mevkiine uzanarak görülür. Köyün güneyinde kaya mezarları, anakayanın kesilmesiyle yapılmış olan antik yol, kesme taşlardan yapılmış olan duvar kalıntıları yer alır. Çıkarılan seramik parçaları, antik kentin MÖ 4.yy’dan Geç Roma dönemine kadar bölgede yerleşim gösterdiğine işaret eder. 
 

---

Babakale Köyü Ahmetağa Çeşmesi

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Babakale köyü Köyiçi mevkiinde yer alan çeşmenin kitabesinde 1738 yılında Ahmet Ağa tarafından yaptırıldığı yazar. Ali Bey çeşmesi olarak da adlandırılan yapı, tek cepheli, basık kemerli nişli ve küçük boyutlu bir çeşmedir. Çeşme cephesinde iki kitabe bulunur. Üst kısımdaki kitabenin ve mermer sövelerin çeşme onarım geçirdiği sırada başka yapıdan getirdiği ifade edilir.
 

---

Babakale Köyü Hamamı

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Babakale köyü Köyiçi mevkiinde bulunan hamam mimari özelliklerinden ötürü 18.yy’a tarihlenir. Kalenin vakfiye katırlarında geçen, kale ile beraber inşa edildiği ifade edilen hamam olduğu düşünülür. Günümüzde bir kısmı yıkık olan hamam çifte hamam planlıdır. Kadınlar bölümünün sıcaklık kısmı ayaktadır. Erkekler bölümünde soyunmalık ile hamamın külhan bölümü yıkık durumdadır. Ancak erkekler bölümünde ılıklık ve temizlik mekânları görülür. Sıcaklık bölümünün ortasındaki dikdörtgen göbek taşının izleri ile beş adet mermer kurna yerinde bulunur. Sıcaklık bölümü ile koridor duvarlarında görülen resimlerden hamamın Babakale limanından gelen denizcilere hizmet verdiği anlaşılır.
 

---

Babakale Köyü Meydan Çeşmesi

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Babakale köyü meydan çeşmesinde yer alan kitabede 1728 yılında Kaymak Mustafa Paşa tarafından yaptırıldığı belirtilir. Hazneli çeşme tipinde yapılmış olan çeşmenin cephesinde tas koyma nişleri yer alır.
 

---

Babakale Köyü Yalı Çeşmesi

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Babakale köyü limanının kenarında konumlanan çeşmenin denizcilerin su ihtiyacını karşılaması amacıyla yapıldığı düşünülür. Babakale vakfiye kayıtlarına göre çeşme 1728 yılında Kaymak Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış olmalıdır. Çeşmenin ön cephesinin iki yanında yer alan sivri kemeri taşıyan yan silmeler kayıptır. Sivri kemerli tek cepheli olan çeşme bugün harap durumdadır.
 

---

Yel Değirmenleri

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Bademli ve Balabanlı köyünde yer alan yel değirmenleri yüksek tepeler üzerinde konumlanır. Moloz taşlardan çamur harçlı olarak yapılmış olan değirmenlerin 50 yıl öncesine kadar çalışır durumda olduğu tahmin edilir. Tarihi değirmenler günümüzde atıl durumdadır.
 

---

Büyükhüsun Nekropol Alanı

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Büyükhüsun köyünde bulunan nekropol alanında yassı kireç taşları kullanılarak yapılmış mezarlar görülür. Bazı mezarlar ana kaya oyularak yapılmış ve taş kapaklarla kapatılmıştır. Alan kaçak kazıcılar tarafından tahrip edilmiştir. Bölgede dolmen tipi mezarların yaygın olduğu belirtilir. Alanda yer alan dolmen tipi gömü geleneğinin MÖ 10-7.yy arasında uygulandığı ve bu nekropol alanının Assos Antik Kenti’nin öncüsü olduğu belirtilir. Nekropolde yer alan gömü tipi, Troas bölgesinde yer alan tek örnek olması açısından önem sahibidir.
 

---

Apollon Smintheus Kutsal Alanı

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Gülpınar beldesinde Assos ile Aleksandreia Troas Antik Kentleri arasında yer alan kutsal alan, Helenistik dönemde Anadolu’nun en önemli kutsal alanlarından biri olarak bilinir. Smitheion, tarım alanlarını farelerin yağmalamasından ve farelerin veba hastalığını bulaştırmasından koruması için Apollon Smintheus’a adanmıştır. Su kaynağına yakın olması, Apollon Smintheus’un suya bakarak kehanette bulunmasından kaynaklanır. Alanda Apollon tapınağı, nekropol, hamam kalıntıları, Bizans dönemi yapı kalıntıları, tapınağa uzanan tören yolu, rahibe Herophili’ye ait anıt mezar kalıntıları bulunur. Alandaki arkeolojik kazılar 1980 yılından bu yana Prof. Dr. Coşkun Özgünel’in bilimsel başkanlığında bir ekip tarafından yürütülür.

---

Tuzla Roma Köprüsü

Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Tuzla köyünde yer alan köprü, Tuzla çayı üzerine inşa edilmiştir. Ancak Tuzla çayının yatağının değişmesi sebebiyle köprü çayın uzağında ve harap durumda kalmıştır. Roma dönemi köprülerinden olan yapı, sekiz kemerlidir. Kesme taştan yapılan ve üzeri mermer kaplama olan köprünün törensel amaçla kullanıldığı düşünülür. Köprünün MS 1.yy’da tahmin edilir.
 

---

Bayramiç Dede Çeşmesi

Çanakkale ili Bayramiç ilçesinde yer alan Cami-i Kebir mahallesinde bulunan Çarşı Camii’nin kuzeyinde konumlanan çeşme, kitabesine göre 1739 yılında Hadimzade Ahmet ağa tarafından yaptırılmıştır. Çeşme adını, yanında yer alan ve Dede Mezarı olarak anılan mezardan alır. Son dönemde yapılan onarımlarda çeşmenin özgün hali orijinalliğini yitirmiştir ancak süslemeler çeşmenin orijinal süslemeleridir.
 

---

Bayramiç Garip Çeşmesi

Çanakkale ili Bayramiç ilçesi Tepecik mahallesinde yer alan çeşmenin ne zaman yapıldığı konusunda net bir bilgi yoktur. Çeşmenin üst köşesinde iç içe geçmiş yıldız bezemeler görülür.

---

Hadimoğlu Konağı

Çanakkale ili Bayramiç ilçesi Cami-i Kebir mahallesinde yer alan Bayramiç Hadimoğlu Konağı’nın ikinci katında rozet içerisinde yer alan kitabesi 1796 tarihlidir. Kaynaklardan konağın 1796 yılında Bayramiç’in yönetici olan Hadimzade Osman Bey tarafından inşa ettirildiğinin anlaşıldığı belirtilir.  1980 yılında kamulaştırılan konak, Kültür Bakanlığı tarafından restore edilerek Çanakkale Müzesi tarafından Eski Türk Evi ve Etnografya Müzesi olarak hizmete açılır. 1995 yılında Bayramiç Kaymakamlığı’na tahsis edilen konak, halen kaymakamlığa bağlı Türk Evi olarak hizmet verir. İki katlı ve avlulu Türk tipi konak, duvarlarında bulunan yağlı boya resimler, zengin ahşap işçiliği ve altın yaldızlı süslemeleriyle dikkat çeker.
 

---

Karşıyaka Çeşmesi

Çanakkale ili Bayramiç ilçesinde yer alan çeşme, Karşıyaka Camii'nin kuzeybatısında konumlanır. Mimari özellikleri çerçevesinde Meydan Çeşmesi ile aynı özellikleri taşır. Kaynaklarda çeşmenin Kastamonulu Hacı Mustafa Hilmi Bey tarafından yaptırıldığı yazar. Ancak çeşmenin kitabesinde 1782 yılında Hadımzade Osman Bey tarafından validesinin ruhu adına camii ile beraber yaptırıldığı belirtilir.
 

---

Karşıyaka Köprüsü

Çanakkale ili Bayramiç ilçesi Cemi-i Cedid mahallesinde yer alan köprü, Dabaklar deresi üzerinde konumlanır. Caminin yanında konumlanması sebebiyle köprü, Karşıyaka Köprüsü veya Taş Köprü olarak da anılır. Köprünün kuzey cephesinde yer alan kitabesinde Biga Sancağı Mütesellimi Hadımzade El Hacı Osman Bey’in hayratıdır yazar. Güney cephesinde yer alan kitabede ise 1795 tarihi yer alır.
 

---

Hükümet Meydanı Çeşmesi

Çanakkale ili Bayramiç ilçesinde yer alan çeşme, üzerinde yer alan kitabesine göre 1792 yılında Hadımzade Osman Bey tarafından yaptırılmıştır. Çeşmenin mimari özellikleri çerçevesinde Karşıyaka Çeşmesi’nin ustası olan Kastamonulu Hacı Mustafa Hilmi Bey tarafından yapıldığı düşünülür. Tek cepheli olan çeşmenin kemerinin her iki yanında bitkisel rozetler yer alır. Kitabenin iki tarafında kıvrık dal ve yapraklardan oluşan bezemeler görülür.
 

---

Çobantaşı Yerleşmesi

Çanakkale ili Bayramiç ilçesi Bekirler köyünde yer alan Çobantaşı mevkiinde bulunan kayalık bir yükselti üzerinde konumlanır. Kayaya oyulu olan nişli kutsal alan, çevresinde yer alan ev ve su kuyusu yer alır. Yerleşim yerinde MÖ 5.yy ile Roma ve Bizans dönemine uzanan seramik parçalarına rastlanmıştır. Yerleşimin batı kısmında ise içerisinde kaya mezarı gömülerinin de yer aldığı bir nekropol yer alır. Yerleşimin henüz yerinin belirlenemediği belirtilen Kleandria ya da Gordos kentlerinden biri olabileceği düşünülür.
 

---

Keprene Antik Kenti

Çanakkale ili Bayramiç ilçesinde Çaldağ ile Akpınar köyleri arasında yer alan Fuğla Tepe ve Bakacak Tepe üzerine kurulmuş olan Keprene’nin tarihi arkeolojik verilere göre MÖ 7.yy’a kadar uzanır. Kentin en parlak zamanını MÖ 6-4.yy’da yaşadığı ifade edilir. Hayvancılık çalışmaları ve gümüş madeni ile zenginleşen kent, bulunduğu bölgenin ilk sikke basan kentleri arasında yer alır. Aleksandria Troas kentinin kurulması ve Kebrene halkının bu kente taşınması ile kent önemini yitirir. Kent surlarının bugün batı ve güney bölümünün bir kısmı görünür. Fuğla tepede anakayaya oyulu sarnıç ve Bakacak tepe üzerinde tapınak olduğu düşünülen anakayaya oyulu yapı temel kalıntıları bulunur.
 

---

Palamutoba Kaplıcası

Çanakkale ili Bayramiç ilçesi Palamutoba köyü Kaplıca deresi mevkiinde yer alan küçük kaplıca yapısının antik çağdan günümüze kaldığı gözlemlenir. Moloz taştan inşa edilmiş olan yapı, içerisinde suyun birikmesi için teknelere sahiptir. Anakayadan sızan kükürtlü suyun şifa amaçlı olarak kullanılmıştır.
 

---

Dedetepe Tümülüsü

Çanakkale ili Biga ilçesinde Gümüşçay beldesi Dedetepe mevkiinde yer alan tümülüste gerçekleştirilen kazılarda mermer blok taşlardan yapılmış kare planlı mezar odası ortaya çıkarılmıştır. Odada birbirinde dayalı olan iki adet mermer kline (ölü yatağı) bulunur ve kline ayaklarında aşı boyayla yapılmış bezemeler görülür. Klineler Çanakkale Arkeoloji Müzesi’nde sergilenir. Tümülüsün MÖ 6.yy sonlarında yapıldığı, mezarın ise Granikos bölgesini yöneten yönetici aileye ait olduğu düşünülür.
 

---

Andresteia Yerleşmesi

Çanakkale ili Biga ilçesi Kocagür köyünde Havuz Çeşme mevkiinde yer alan yerleşme, Helenistik ve Roma dönemi özelikleri taşıyan mermer, seramik ve temel kalıntılarını barındırır. Bölgede yapılan su kanalı kazısı sırasında çıkan yazıtlı parçalar incelenmiş ve Firigçe olarak değerlendirilmiştir. Bu parçalar Çanakkale Müzesi’ne taşınmıştır. Yerleşmenin yer aldığı verimli ova tarihte Andresteia olarak isimlendirilmiştir. Ovaya adını veren Andresteia Yerleşmesi’nin burada olduğu düşünülür.
 

---

Tenedos Antik Kenti

 

Bozcaada üzerinde konumlanan Tenedos, mitolojiye göre adanın karşı kıyısında yer alan Kolanai Antik Kenti’nin kralı Kyknos’un oğlu Tenes’den adını alır. Günümüz modern yerleşiminin bulunduğu alanda, Göztepe tepesinin doğu yamaçlarında ve ovaya doğru kent yayılır. Ovaya doğru açılan vadinin her iki yamacı nekropol olarak kullanılmıştır. Nekropolde birçok mezar yapısı yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Tiyatro olduğu düşünülen bir çukurluk alan görülür. Apollon Smintheus tapınağının ise Bozcaada Kalesi’nin yapımı sırasında tahrip olduğu tahmin edilir.

---

Eski Mektep

Çanakkale ili Bozcaada ilçesinde bulunan Eski Mektep, 20.yy’ın başında inşa edilmiştir. Tek katlı yapı mimari özellikleri çerçevesinde adanın mimari özelliklerini yansıtır. Okul restore edilmiş ve günümüzde otel olarak kullanılmaktadır.
 

---

Yenikale Kalesi

Çanakkale ili Bozcaada ilçesinde Göztepe üzerinde yer alan Yenikale Kalesi, yaklaşık olarak 4000 metrekarelik bir alana yayılır. Moloz taşlardan inşa edilmiş olan kalenin Bozcaada Kalesi içerisinde korunan kitabesinde 1827 yılında II. Mahmut döneminde Bozcaada muhafızı Vezir Hafız Ali Paşa tarafından inşa ettirildiği yazar. Günümüzde kitabenin kırık olduğu ifade edilir. Boğaza hakim ve limanı kontrol eden bir konumda olan kale, zaman içerisinde zayıf duruma düşen Bozcaada Kalesi’nin savunma sisteminin desteklenmesi amacıyla inşa edilir.
 

---

Namazgah Çeşmesi

Bozcaada’da Alaybey mahallesi Namazgah Meydanı’nda bulunan çeşme, üzerinde bulunan kitabesine göre 1752 yılında halk tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde kendi haline bırakılmış olan çeşme, kare planlıdır ve kesme taştan yaptırılmıştır. Su deposu penceresi ile su tahliye borusuna sahip olan çeşmenin kademeli kurna nişi, nişin üzerinde bitkisel süslemeler ve yanlarında tas koyma alanları yer alır.
 

---

Karaca Köyü İlkokulu

Cumhuriyetin ilk yıllarında şehrin belirli köylerine eğitim seferberliği amacıyla inşa edilmiş okullardan biri olan Karaca Köyü İlkokulu, üç derslik ile idari odadan meydana gelir. Taş duvarlı ve alaturka kiremitli kırma çatılı olan yapı günümüzde harap durumdadır. Yapının Cumhuriyet dönemi eğitim yapıları hakkında bilgi vermesi açısından önemi oldukça büyüktür.
 

---

Doğancılar Tümülüsü

Çanakkale ili Çan ilçesi Doğancılar köyü sınırlarında bulunan tümülüs, yaklaşık olarak 3 m yüksekliğinde ve 30 m çapındadır. Tümülüs çevresinde mezar tuğlaları ile Roma dönemi özelliği gösteren seramik parçaları görülür. Tümülüsün Geç Helenistik dönemde yapılmış olabileceği tahmin edilir.
 

---

Sestos Antik Kenti ve Kalesi

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Bigalı köyünde yer alan kale, Uluktepe üzerinde bulunur. Kalenin mimari özellikleri Erken Hıristiyanlık ve Osmanlı dönemi özelliklerini taşır. MÖ 5.yy’dan Osmanlı dönemine kadar seramik parçalara ve mermer kalıntılara kale ve çevresinde rastlanmıştır. Bunun, bölgenin Antik Sestos Yerleşmesi olduğunu güçlendirir nitelikte olduğu ifade edilir. Büyük İskender’in Sestos’da konaklayarak ordularını Abidos üzerinden Anadolu’ya geçirdiği belirtilir.
Kalenin doğusunda Osmanlı dönemi özelliği taşıyan mezarlık yer alır. Mezarlıkta Akdaş Dede Türbesi olarak adlandırılan türbe bulunur.
 

---

Bigalı Kalesi

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Bigalı köyünde bulunan kalenin boğazın güvenliğini artırması amacıyla III. Selim döneminde inşaatına başlandığı ve II. Mahmut döneminde tamamlandığı ifade edilir. Günümüzde kaybolmuş olan kitabesinde 1818 tarihinin yazdığı belirtilir. Kuzeydoğu ve güneybatı yönünde bulunan taç kapılardan giriş yapılan kalenin kuzeydoğu ile kuzeybatı köşelerinde iki burç, güneybatı ve güneydoğu köşelerinde yine iki burç yer alır. Sur duvarlarının büyük kısmı ayakta olan kalede mescit, karargâh yapısı, kışla binası, su deposunun kalıntıları görülür.  

---

Çamburnu Kalesi

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Çamburnu mevkiinde konumlanan kalenin yapılma amacının, tepelerin arasında bulunarak boğazdan geçen gemileri gözetleme olduğu düşünülür. Kitabesine göre 1839-1861 yılları arasında duyulan ihtiyaç gereği Sultan Abdülmecid tarafından inşa ettirilmiştir. Taç kapıdan giriş yapılan kalenin duvarları yer yer 2 m’ye kadar korunmuştur. Sur duvarlarının dendanları mazgal şeklindedir. Kale içinde bir yapı yer alır ve plan olarak cephanelik olduğu düşünülür.
 

---

Cahidi Sultan Külliyesi

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Kilitbahir köyünde yer alan Cahidi Sultan Külliyesi, camii, türbe, çeşme ve hazireden meydana gelir. Külliye çatısı altında yer alan tekke günümüze ulaşmamıştır. Caminin giriş kapısı üzerinde 1630 tarihi yer alır. 17.yy’da yaşamış olan Ahmet Cahidi Sultan, 19.yy’da önemini yitiren Cahidilik Tarikatı’nın kurucusudur. Kare planlı olan camii, tek kubbelidir ve silindirik gövdeli bir minareye sahiptir. 1953 yılında yıkılan minarenin yenisi yapılmıştır; minarenin kaidesinden sonrası orijinal değildir.
Külliyenin türbesinde Cahidi Sultan’ın makamı yazan 1873 tarihli bir kitabe yer alır. Türbede Cahidi Sultan ile eşi Kerima Hatun’a ait sandukalar yer alır.
Caminin üç çeşmesi bulunur ve kitabeye sahip değildirler. Çeşmeler günümüzde harap durumdadır.
Hazire kısmında ise en erkeni 1838, en geçi 1911 tarihli mezarlar görülür.
Türbe ile camii günümüzde birçok kişi tarafından ziyaret edilir.
 

---

Havuzlar Çeşmesi

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Kilitbahir köyünde bulunan çeşme, bölgenin en erken yapılmış çeşmesidir. 1627-28 tarihlerinde Halil Paşa tarafından yaptırılmış olan çeşme, Osmanlı döneminde boğazdan geçen gemilerin içme suyu ihtiyaçlarını karşılamaları amacıyla yaptırılmıştır. Havuzlar mevkiinde konumlanan çeşme, tek kurnalıdır ve tekneye sahiptir. Kenarları toprak altında kalan çeşme havuzları, çeşmeden akan temiz suyun depolanması için yapılmıştır. Havuzların kenarında yer alan mermer silmelere Çanakkale Savaşı sırasında bölgede yer alan askerler tarafından künyeleri yazılmıştır.
 

---

İbrahim Paşa Çeşmesi

 

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Kilitbahir köyünde yer alan İbrahim Paşa Çeşmesi, kitabesine göre 1722 yılında Damat İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı olan çeşme kesme taştan yapılmıştır. İki kurnalı çeşme cadde planına farklı yapıda durmasından dolayı, daha önce bölgede bir meydanın bulunduğu izlenimi yaratır.

---

Meydan Çeşmesi

Meydan Çeşmesi, Çanakkale ili Eceabat ilçesi Kilitbahir köyünde Kilitbahir Parkı’nda bulunur. Kesme taştan yapılmış olan kare planlı çeşmenin her cephesinde bir kurna ve kurnaları üzerinde kitabeler yer alır. Kitabelerinden çeşmenin II. Abdülhamid anısına yaptırıldığı anlaşılır.  
 

---

Yalova Beştepe Höyüğü

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Yalova köyü Akbaş mevkiinde konumlanır. Höyükte yapılan araştırmalarda seramik parçalar bulunmuş ve bunlar Kalkolitik ile Tunç Çağı’na tarihlenmiştir. Höyüğün kenarında tarihi yapılara ait kesitlerin görüldüğü ve geçmişte bölgede bir liman kenti olduğu ifade edilir.
 

---

Yalova Köyü İlkokulu

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Yalova köyünde yer alan ilkokul, 1915 yılında şehrin birçok köyünde okul yaptıran Boğaz Komutanı Cevat Paşa tarafından yaptırılmıştır. Okulun karşısında, okul ile aynı tarihte yapıldığı bilinen Gazi Çeşmesi bulunur. Okulun bahçesinde ise çevre bölgelerden toplanmış olan antik mimari yapı parçaları, sütun başları ve sütun parçaları yer alır. Üç derslikli, tek katlı ve alaturka kiremitli kırma çatılı olan okul günümüzde görülebilir.
 

---

Skamendria Antik Kenti

Çanakkale ili Ezine ilçesi Çamoba köyünde Asarlıktepe üzerinde konumlanan kent, Troas bölgesi kentlerinden biridir. Skamendria’dan ilk kez Homeros söz etmiştir. Kentin Helenistik Çağ’da var olduğu MÖ 4.yy’da bastırdığı sikkelerden anlaşılır. Skamendria, akropol ve yerleşim alanı olmak üzere iki farklı alandan meydana gelir. Akropol yerleşmesinin etrafında temel seviyesinde korunmuş olan sur duvarı bulunur. Yerleşim alanının en üst kısmında blok taşlardan yapılmış olan temel kalıntıları görülür. Kalıntıların şehrin tapınağına ait olduğu düşünülür. Yerleşim alanında yer alan kalıntıların MÖ 6.yy’a tarihlendiği ifade edilir. Aşağı şehir ise ikinci bir sur duvarı ile çevrilidir. Bu sur duvarı kalıntıları daha azdır. Doğu yamacının ilerisinde şehrin nekropolü yer alır. Nekropolde bulunan mezarların Helenistik ve roma dönemi özellikleri gösterdiği belirtilir.
 

---

Asilhanbey Köprüsü

Çanakkale ili Ezine ilçesi Akköy mevkiinde Karamenderes çayı üzerinde bulunan modern köprü, tarihi köprünün ayakları üzerine inşa edilmiştir. 14.yy’da Asilhan Bey tarafından inşa edildiği düşünülen köprünün günümüze yalnızca batı tarafında yer alan tek gözlü yan kemeri ile dört kemer ayakları ulaşabilmiştir. Köprünün ayakları yükseltilerek günümüzdeki modern köprü inşa edilmiştir.
 

---

Eski Belediye Binası

Çanakkale ili Ezine ilçe merkezinde yer alan Eski Belediye Binası, 1896 yılında Abdülhamid Han tarafından inşa ettirilir. Giriş kapısının üzerinde kitabesi yer alır. İki katlı yapı, kesme granit taşlardan inşa edilmiştir. Devlet idari binası olarak inşa edilmiş olan yapı, sonrasında okul ve belediye binası olarak kullanılmıştır.
 

---

Asilhan Bey Mezarı

Çanakkale ili Ezine ilçesi Kemallı köyünde yer alan Selçuklu komutan Aslihan Bey’in mezarı, köyün eski mezarlığında bulunur. Podyuma sahip olan mezar, kesme blok taşlardan yapılmıştır. Podyumda bir sanduka mezar yer alır. Sandukada yazıt bulunur. Yazıtta mezarın 1383 yılında hayatını kaybeden Kemal oğlu Asilhan Bey’e ait olduğu belirtilir. Selçuklu dönemi özellikleri taşıyan mezarın çevresinde de Alihan Bey’in ailesi ve yakınlarının yattığı tahmin edilir.  
 

---

Sütun Ocakları

Çanakkale ili Ezine ilçesi Koçali köyünde yer alan Sütun Ocakları, etkileyici güzelliktedir. 1.40 m çapında ve yaklaşık olarak 11.50 m uzunluğuna sahip olan sütunlar, burada işlendikleri haliyle bulunur. Bölgede anakayadan koparılmış ve işlenmiş olarak yer alan mimari parçalar da görülür. Taş ocağı, Antik Çağ’da sütunların nasıl işlendiği ve ocakların nasıl çalıştığına işaret eder. Ocakta yer alan sütunların Roma’ya ihraç edilmesi planlanan ancak gönderimi yapılamamış sütunlar olduğu düşünülür. Ocaktaki sütunların Bizans döneminde kesilerek zeytinyağı fabrikalarında pres yapmak amacıyla kullanıldığı belirtilir.
 

---

Namık Kemal’in Mezarı

Namık Kemal’in mezarı, Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Bolayır beldesinde bulunur. Namık Kemal 1888 yılında Sakız Adası’nda hayatını kaybetmesinin ardından, vasiyeti üzerine buraya getirilip çok sevdiği Süleyman Paşa’nın türbesinin yanına gömülmüştür. Şair Tevfik Fikret tarafından projesi çizilen mezar, II. Abdülhamit tarafından Süleyman Nazif’e yaptırılmıştır. Çevresinde sekizgen planlı koruma paravanları yer alan mezarın ortasında sanduka bulunur. Sanduka bitkisel motif ve yazılarla süslüdür. Mezarın şahide bölümünde Osmanlıca Namık Kemal’in adı, doğum ile ölüm tarihleri yer alır.  
 

---

Bayraklı Baba Mezarı

Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Hoca Hamza mahallesinde konumlanan mezar, Gelibolu’nun en çok ziyaret edilen mekanlarından birisidir. Mezarın çevresinde Türk bayraklarının yer alması, mezara adını vermiştir. Mezar taşında Abdullah oğlu Karacabey’in 1410 yılında hayatını kaybettiği yazar. Mezarın yanında yer alan diğer mezarın ise Karacabey’in atına ait olduğu ifade edilir. Karacabey’in kim olduğu net olarak bilinmemektedir. 
 

---

Çilehane

Çilehane, Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Feneraltı mevkiinde yer alır. Yapının çilehane adını almasının sebebinin, buraya girenlerin dünya işlerinden çekilip kendileriyle hesaplaşmak için benlikleriyle baş başa kalmaları olduğu belirtilir. 1449’da Yazıcızade Mehmet Efendi’nin Muhammediye kitabını burada yazdığı ve halk arasında bu sebeple Çilehane’nin ilgi gören bir yapı olduğu bilinir. Hücre oda olan yapıda bir giriş kapısı ve bir pencere bulunur. İçeride yer alan mihrap nişi ile yapı ibadethaneye dönüştürülmüştür.
 

---

Kalafat Mehmet Paşa’nın Mezarı

Çanakkale ili Gelibolu ilçesinde yer alan Kalafat Mehmet Paşa’nın mezarı, I. Abdülhamit döneminde sadrazamlık yapmış olan Kalafat Mehmet Paşa’ya aittir. Namazgah Tepe mevkiinde yer alan mezar, Bayraklı Baba Türbesi’nin yanında bulunur.
 

---

Tellibaba Çeşmesi

Çanakkale ili Gelibolu ilçesinde konumlanan çeşme, iki yapım kitabesine sahiptir. Kitabelerde 1725 tarihinde Sadrazam Damat İbrahim Paşa’nın damadı Gelibolulu Kaymak Mustafa Paşa tarafından yaptırıldığı yazar. Lale Devri özellikleri gösteren çeşmenin ön cephesine mimarisine uygun olmayan müdahaleler yapılması sebebiyle orijinal yapısını yitirmiştir.
 

---

Karainebeyli Köyü Yel Değirmenleri

Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Karainebeyli köyünde Değirmenler mevkiinde yer alan yel değirmenleri moloz taşlardan yapılmıştır. Değirmenlerin beden duvarları orijinal haliyle korunmuş durumdadır. Geçmişte değirmenler, yetiştirilen buğdayların öğütülmesi amacıyla kullanılmışlardır.
 

---

Karainebeyli Köyü Kahvesi

Kitabesine göre 1900 yılında vakıf kahvesi olarak inşa ettirilmiş olan Karainbeyli Köyü Kahvehanesi, kagir duvarlı ve kırma çatılı tarihi bir yapıdır. Tek odalı mekan, ahşap tavanlıdır. Günümüzde kahvehane halen kullanılmaktadır.
 

---

Karainebeyli Köyü Çeşmesi

Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Karainebeyli köyünde yer alan çeşme, kitabesine göre 1562 yılında Hacı Murat Bin Ali tarafından yaptırılmıştır. Çeşmenin Hacı Murat Külliyesi’ne ait olduğu belirtilir.
 

---

Ecebey Mezarı

Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Karainebeyli köyü Ecebaba tepesinde yer alan Ecebey Mezarı, Ecebaba Mezarı olarak da bilinir. Gelibolu’nun fethi sırasında görev yapması sebebiyle topraklara adı verilen komutan Ecebey’in mezarı halk tarafından yoğun ziyaret alır. 1990 yılında onarım gören ve mermer ile kesme taşlardan yapılan mezar, orijinal yapıya sahip değildir.
 

---

Kocaçeşme Çeşmesi

Çanakkale ili Gelibolu ilçesi Kocaçeşme köyünde yer alan çeşme, üzerinde bulunan kitabeye göre 1746 yılında yaptırılmıştır. Çeşmenin ön kısmında hayvanların su içmesi için yalaklar yer alır.
 

---

Mareşal Fevzi Çakmak Anıtı

Mareşal Fevzi Çakmak Anıtı, Eceabat ilçesi Hilal Sırtı mevkiinde yer alır. 1941 yılında yapılan anıtın kitabesinde 5. Kolordu Komutanı Tuğgeneral Fevzi Çakmak’ın Savaş İdare Merkezi yazar. Alçıtepe’ye doğru İngiliz ve Fransız askeri müttefiklerinin yapacağı taarruzlara karşı Fevzi Paşa, 5. Kolordu Komutanı olarak görev almıştır. Mustafa Kemal Atatürk’ün rahatsızlanmasının ardından 5. Kolordu Komutanı Fevzi Paşa, ek bir görevle Anafartalar Grubu Komutan Vekilliği’ni de yapmıştır.

---

İlk Şehitler Anıtı

Çanakkale ili Eceabat ilçesinde, Gelibolu Tarihi Alan Başlanlığı sınırları içinde yer alan İlk Şehitler Anıtı, Çanakkale Muharebesi’nde verilen ilk şehitler anısına yapılmıştır. Çanakkale Deniz Harbi öncesinde, 3 Kasım 1914’te, İngiliz ve Fransız gemilerinin boğaza giriş tabyalarını bombalaması esnasında Seddülbahir Kalesi içindeki tabya cephaneliğinin isabet almasıyla barut ve top mermileri patlar. Saldırıda 5 subay, 81 er ve erbaş şehit olur. Anıt, 2013 yılında Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından restore edilmiştir. Saldırıda hayatını kaybeden şehitler bugün Seddülbahir Cephane Şehitliği’nde gömülüdür.

 

---

Mehmet Çavuş Anıtı

Çanakkale ili Eceabat ilçesi, Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı sınırları içinde yer alan Mehmet Çavuş Anıtı, Cesaret Tepe yolunun kuzeyinde konumlanır. Anıt, 1919 yılında Mehmet Çavuş ile 25 erin anısına yapılır. Cesaret Tepe konumu itibariyle önem sahibidir. Yabancı kuvvetlerin, tüm hücumlara rağmen durudurulduğu nokta olması sebebiyle anıt bu noktaya yapılmıştır. Aralık 1915 tarihinde işgalci kuvvetlerin çekilmesi ve Arıburnu, Anafartalar Cephesi’nde elde edilen Türk zaferinden sonra üç anıt dikilir. Kanlısırt’ta ilk, Kuzey sahilinde ikinci, Cesaret Tepe’de üçüncü anıt bulunur. Günümüze ulaşan anıt, yalnızca Cesaret Tepe’de bulunan anıttır.
 

---

Bigalı Atatürk Evi ve Müzesi

Çanakkale ili Eceabat ilçesi Bigalı köyü, 19-25 Nisan 1915 tarihlerinde 19. Tümen’e karargâh olur. Mustafa Kemal Atatürk’ün bu sürede konakladığı ev, 1973 yılında müze olarak düzenlenir. Yöresel mimarinin izlerini taşıyan evde, Mustafa Kemal Atatürk’ün kullandığı çalışma masası, konakladığı oda, cephedeki fotoğrafları, cephede kullanılan mühimmat ve birçok eşya görülür.
 

---

Çınarlı Çamaşırhanesi

Çanakkale ili Gökçeada ilçesi Çınarlı mahallesinde yer alan çamaşırhane, dikdörtgen planlı olarak inşa edilmiştir. Güney duvarı ve kuzey duvarında üç ocağı bulunan çamaşırhanenin ortasında yunaklık taşları yer alır. Çamaşırhanenin doğu duvarında kemerli bir çeşmesi ve çeşmenin kemerlerinde süslemeler görülür. Günümüzde çamaşırhane kullanılmayı sürdürür.
 

---

Hanife Kadın Çamaşırhanesi

Çanakkale ili Gökçeada ilçesi Çınarlı mahallesinde bulunan çamaşırhane, dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır. Su tekneleri ve yunaklıklara sahip olan çamaşırhanenin kuzey duvarında iki ocak yer alırken, doğu duvarında çeşmesi bulunur. Çeşmenin kitabesinde 1813 tarihi görülür. Çamaşırhane bugün de kullanılmayı sürdürür.
 

---

Yeni Mahalle Çeşmesi

Çanakkale ili Gökçeada ilçesi Yeni mahallede bulunan çeşme, mimari özellikleri ile 19.yy’a tarihlenir. Yuvarlak formlu dört sütunun bulunduğu çeşmede, sütunların arası kesme taştan yapılmıştır. Çeşmenin üst kısmı basık kemerlidir. Daire nişin ortasında musluk yer alır.
 

---

Yakup Paşa Hanı

Çanakkale ili Lapseki ilçesi Çardak beldesinde yer alan Yakup Paşa Hanı, iki yapım kitabesine sahiptir. Araştırmacılar kitabelerinin birinin kayıp olduğunu ifade eder. Han, 1463 yılında Fatih Sultan Mehmet’in emri ile Abdullah bin Hacı Yakup Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Dikdörtgen planlı bir yapıya sahiptir ve moloz taştan inşa edilmiştir. Yuvarlak kemerli hanın giriş kapısı üzerinde rozet süsü görülür. Han çatısı 60 sütun tarafından taşınır. Sütunların onu mermerdir. Han, sağlam durumdadır.
 

---

Üstünlü Liman Yerleşmesi

Çanakkale ili Lapseki ilçesi Görünce köyü Üstünlü mevkiinde yer alan yerleşme günümüzde balıkçı barınağı olarak kullanılır. İki tepe ile bu tepeler arasında bulunan vadiden oluşan alan, kaya mezarları ile konut temelli kalıntılarına ev sahipliği yapar. Deniz içine uzanan duvar kalıntıları ve aralarında pitos parçaları görülür. Bölgede bulunan seramik parçalarından liman yerleşmesi MS 10-11.yy’a tarihlendirilir.
 
 

---

Şefketiye Yel Değirmeni

Çanakkale ili Lapseki ilçesinde Şefketiye köy içi mevkiinde deniz kenarında yer alan yel değirmeni moloz taştan yapılmıştır. Değirmenin beden duvarları 4 m kadar korunmuştur. Değirmen taşları ve taşlarını taşıyan ahşap hatıllar yerindedir. Yapılan onarımlarla değirmenin kapı söveleri beton olarak yenilenmiştir. 1960’ların sonuna dek değirmenin çalışır olduğu ifade edilir.