Dicle nehri kenarında konumlanan Hasankeyf Kalesi, MS 4. Yy’da Romalılar tarafından askeri üs olarak kullanılır. İç Kale’nin giriş kapısı, surları ve Büyük Saray’ın ana kütlesinin Romalılardan kalma olduğu belirtilir. Eyyubiler ve Artuklular döneminde kurulan su sistemleri ile kaleye kaynak suyunun çıkarılması sağlanır. Büyük Saray’ın bir kısmı, Küçük Saray ve üç kale kapısının Eyyubiler döneminde inşa edildiği ve onarıldığı ifade edilir.
Günümüzde kalenin çevresi derin mağaralarla çevrilidir. Bu mağaralarda restoranlar ve dükkanlar konumlanır. Ilısu Barajı’nın yapılması ile mağaraların su dolacak olması ve kalenin su ile temasa dayanıklı olmamasından ötürü çökmesinden endişe edilir. Yakın zamanda mağara dolgu çalışmalarının duyurusu yapılmıştır.
Batman ili Kozluk ilçesinde yer alan Kozluk Kalesi, Erzen bölgesinde bir tepe üzerinde konumlanır. MS 416 yılında Persler tarafından dini bir merkez olarak inşa edilen yapı, İpek Yolu ulaşımını kontrol eden bir konuma sahip olmuştur. Kale günümüzde harap durumdadır.
Batman ili Kozluk ilçesi Bölükkonak köyünün güneyinde bir tepe üzerinde bulunan Kandil Kalesi, dış güçlere karşı korunmak amacıyla Bizanslılar tarafından 4.yy’da inşa edilir. Kale günümüzde harap durumdadır.
Batman ili Kozluk ilçesinde bulunan Rabat Kalesi, Bizanslılar tarafından inşa edilir. Kesme ve moloz taştan inşa edilen kale günümüzde tahrip olmuş durumdadır.
Batman ili Kozluk ilçesinde yer alan Kozluk Yeni Mahalle Hamamı’nın net olarak inşa tarihi bilinmemektedir. Yapı günümüzde harap durumdadır. Sıcaklık, ılıklık ve soyunmalık olarak üç bölümden oluştuğu tahmin edilen hamamın sıcaklık bölümü kubbeyle örtülüdür. Hamamın duvarlarında bulunan nişlere kandil veya fenerler konulduğu düşünülür. Ilıklık bölümü beşik tonozla örtülüdür, sıcaklık bölümüne geçiş buradan sağlanmaktadır. Soyunmalık bölümü en fazla tahrip olan bölümlerdendir ve günümüze yalnızca temel kalıntıları ulaşmıştır.
Batman ili Kozluk ilçesi Kale mahallesinde bulunan İbrahim Bey Camii, kitabesine göre 1705 yılında Garzan aşiretinden Murtaza Bey’in oğlu İbrahim Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Zaviyeli camiler plan şemasına sahip olan yapı, beş bölmeli son cemaat yeri, harim ile minareye sahiptir.
Batman ili Kozluk ilçesi Yıldızlı köyünde konumlanan Yıldızlı Kalesi’nin 12-13.yy’da yapıldığı tahmin edilir. Mimari özellikleri ve kullanılan malzemeleri ile kale, Erzen Kalesi ile benzerlik gösterir. Kaleden günümüze üç adet burç ve burçlarla bağlantılı mekânlar kalmıştır. Kalenin güneydoğusunda da duvar kalıntıları görülebilir.
Memikan Köprüsü’nün inşa tarihi net olarak bilinmemektedir. Yapının Müslümanların bölgeye hakim olmasının ardından 6.yy’da inşa edildiği tahmin edilir. Garzan Çayı üzerinde stratejik bir konuma sahip olan köprü, günümüzde harap durumdadır.
Batman ili Beşiri ilçesi Ayrancı köyünde yer alan Mor Kuryakos Manastırı, Süryani Hıristiyanları tarafından kutsal kabul edilen Turabdin bölgesinde konumlanır. MS 5.yy’da inşa edildiği tahmin edilen manastır, Batman’ın ilk manastırı olarak kabul edilir. 2 bin 500 metrekarelik alana yayılan manastır, zemin katıyla beraber üç katlıdır. Yapıda, beş kitabe yer alır.
Batman ili Gercüş ilçesi Yamanlar köyü yakınlarında bir kaya üzerine yapılan kale, bölgeye hakim olunması hedefiyle inşa edilir. Kaleden günümüze tamamı tespit edilemeyen farklı yapı kalıntıları ulaşmıştır. Kale, harap durumdadır.
Batman ili Gercüş ilçesi Eymir köyü yakınlarında yer alan han, çift bölüme sahiptir. Ana kaya üzerinde yolcuların konakladığı bölüm yer alırken, bu bölümün doğusunda hayvanların barındığı diğer bölüm yer alır. Han, ziyaret edilmesi önerilen tarihi yapılardandır.
Dicle nehrine hakim yükseklikte konumlanan Mar Aho Manastırı’nın İlk Çağ’da Süryanilerin Hasankeyf’teki hakimiyetleri zamanında inşa edildiği düşünülür. Mahar Kilisesi anlamındaki Deyr Mahar olarak anılan yapı, harap durumdadır.
Gökdere Mezrası Camii, Batman'ın Gercüş ilçesinin görülmeye değer yerlerindendir.
Batman ili Hasankeyf ilçesinde bulunan Mevlana Camii'nin kitabesinin olmaması nedeniyle ne zaman ve kim tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Dikdörtgen planlı camii, son cemaat alanına sahiptir. Camii, zaman içerisinde onarımlar geçirmiştir. Günümüzde camii ibadete açıktır.
Er-Rızk Camii, Batman ili Hasankeyf ilçesinde yer alır. 1409 yılında Eyyubi hükümdarı Sultan Süleyman tarafından inşa ettirilen caminin güney yönündeki ibadet mekanı heyelan nedeniyle yıkılır. 1953 yılında gerçekleştirilen onarım çalışmalarının ardından kuzey revakın önü duvar ile örtülerek ibadete açılır. Caminin bugün minaresi, taç kapısı, avlu giriş cephesi ve harimin kuzey duvarı görülebilir.
Eyyubi Camii’nin kitabeye sahip olmaması nedeniyle ne zaman ve kim tarafından yapıldığı konusunda net bir bilgi bulunmamaktadır. Mimari özelliklerinden ötürü yapının 14-15.yy’da inşa edildiği tahmin edilir. Yapının aslen bir anıt mezar olarak yapıldığı, geçirdiği onarımların ardından günümüzdeki halini aldığı bilinir. Yapı içerisinde farklı yapılara sahip türbeler bulunur. Bu nedenle anıt mezar külliyesi olarak inşa edilmiş olabileceği düşüncesi ağırlıklıdır. Kare planlı caminin dört köşesinde kubbeli yapılar konumlanır.
Günümüzde yapı içerisinde bulunan odalardan biri depo olarak kullanılır. Diğer odalar ise birleştirilmiştir ve yapı camiye dönüştürülmüştür.
Hasankeyf’e yaklaşık olarak 14 km uzaklıkta konumlanan kale, savunma amaçlı olarak bir kayalık üzerine yapılmıştır. Kaleden günümüze kayaya oyularak yapılmış konutlar ve sarnıç kalıntıları ulaşmıştır.
Batman ili Hasankeyf ilçesinde yer alan kale, çevreye hakim bir tepe üzerinde konumlanır. Günümüzde harap durumda olan kalenin, sarnıcı, sur duvarları, kompleksi ve tek mekânlı kaya konutları görülebilir.
Batman ili Sason ilçesi Meydanok dağı güney yamacında konumlanan kale, vadiye hâkim olarak Bizanslılar tarafından inşa edilmiştir. Yapının coğrafi konumu itibariyle hiçbir devirde ele geçirilemediği tahmin edilir.
Batman ili Sason ilçesi Kaleyolu köyünde yer alan ve Bizanslılar tarafından yapılan kalenin 4.yy’da inşa edildiği tahmin edilir. Kalenin İpek Yolu’nun kontrolünü sağlaması amacıyla inşa edildiği düşünülür.
Batman ili Sason ilçesi Dere köyü Şahinli mezrasında yer alan Bekse Kilisesi, bugün bir evin alt katında yer alır. Düzensiz taşlardan inşa edilen kilisenin girişi güney duvarındaki narteksten yapılır; narteksin kuzey ile güney duvarında haç motifleri görülebilir. Kilisenin dış cephelerinde de haç motifleri ve farklı motifler görülmektedir.
Batman ili Sason ilçesi Dörtbölük köyü yakınlarında bulunan kilisenin ne zaman yapıldığı hakkında net bir bilgi mevcut değildir. Yuvarlak kemerli ve dikdörtgen formlu giriş kapısına sahip olan kilise, tek neflidir. Kesme ve moloz taştan inşa edilen kilise, tahrip olmuştur. Bugün kilisenin çatısı kapatılmıştır ve yapıya bitişik olarak yapılan mekânlar ahır olarak kullanılır.
Batman ili Sason ilçesi Meşeli köyünde yer alan manastır, yüksek bir tepe üzerinde bulunur. Komk Manastırı ve Havari Petrus Ermeni Manastırı olarak da anılan yapının, kitabeye sahip olmaması nedeniyle net olarak kim tarafından ve ne zaman yapıldığı hakkında bir bilgi mevcut değildir. Yapının mimari özelliklerinden MS 5-6.yy’da inşa edildiği tahmin edilir. Bugün yıkık durumda olan manastır, görülmeye değerdir.
Batman ili Sason ilçesi Tekevler köyünün doğusunda konumlanan kale, coğrafi konumu itibariyle tarihte pek çok kez el değiştirmiş olabileceği düşünülmektedir. Kale, günümüzde harap durumdadır.
Batman ili merkez ilçesine yaklaşık olarak 7 km uzaklıkta konumlanan ve Batman Çayı üzerine 1944 yılında inşa edilen on kemerli köprü, şehre Devlet Demiryolları ile tren ulaşımını sağlamıştır. Köprü tüm ihtişamıyla şehrin en dikkat çeken yapıları arasında bulunur.
Kozluk ilçesi Kaletepe köyünde bulunan höyüğün neolitik döneme ait olduğu düşünülür. Höyükte gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda, tarihte bölgede tarım yapıldığı ve mercimek, bezelye yetiştirildiğinin belirlendiği ifade edilir.
Hasankeyf ilçesinde bulunan İmam Abdullah Zaviyesi, Hz. Muhammed’in amcasının oğlu olan Caferi Tayyar’ın oğlu İmam Abdullah’a aittir. İmam Abdullah, MS 638 yılındaki Hasankeyf kuşatması sırasında şehit olur. Peygamber neslinden gelmesinden dolayı türbesi, zaviye olarak kullanılmıştır. Yapının bulunduğu alanda türbe, kule ve mescit görülür.
Dillere pelesenk olan Yolgeçen Hanı deyiminin merkezi, Hasankeyf’te bulunan Yolgeçen Hanı Mağarası’ndan gelir. Hasankeyf Kalesi’nin altında konumlanan ve ortalama bin kişilik kapasiteye sahip olan mağara, ulaşımın su yolu ile gerçekleştirildiği dönemde Dicle Nehri’nden karşıya geçebilmek amacıyla sal sırası bekleyenlerin dinlenip konakladığı mekan olmuş. İçeriye gelen ve gidenin hesabının yapılamadığı mağaraya bu sebeple Yolgeçen Hanı ismi verilmiş. Bugün han, sıklıkla ziyaret alan Hasankeyf rotalarından.