|
Bangkok
Dünyanın turistik anlamda en çok ilgi gören başkentlerinden Bangkok, Tayland Körfezi’ne dökülen Chao Phraya Nehri’nin deltası üzerinde kurulmuş kozmopolit bir şehir. Yalnız ülkenin 1782’den bu yana başkenti değil; aynı zamanda ticari ve kültürel merkezi.
Chao Praya, kanallarıyla şehrin Doğu’nun Venedik’i olarak anılmasını sağ...
...
|
|
Chiang Mai
Chiang Mai, Tayland’ın kuzeybatısında, Ping Nehri kenarında kurulmuş, tarihi bir Tay kentidir. Bir dönem tarihi Lan Na Krallığı’na başkentlik etmiş olan bu güzel kent, kuzey Tayland’ın cazibe merkezidir. Aynı zamanda Tayland’ın el sanatları merkezlerinden biri olan Chiang Mai’de, ipekten gümüşe, şemsiyeden çantaya pek çok el yapımı ürünü bulmak ve a...
...
|
Coğrafi ve Siyasi Bilgi
Bir Güneydoğu Asya ülkesi olan Tayland’ın toprakları iki ana bölüme ayrılır. Ana kara üzerinde kalan toprakları, batıda Myanmar (Burma), kuzeyde Myanmar ve Laos, doğuda Laos, güneyde Kamboçya ve Tayland Körfezi ile çevrilmiştir.
Dar bir kıyı şeridi ile Tayland Körfezi boyunca güneye doğru, Malay Yarımadası üzerinde uzanan toprakları ise Malezya sınırlarına ulaştığında son bulur. Bu topraklar, batıda Malay Yarımadası üzerinde bir noktaya kadar Myanmar sınırı ile ve sonrasında Andaman Denizi ile; doğuda ise Tayland Körfezi ile sınırlanır. Myanmar sınırının sona erdiği nokta ile Malezya sınırının başladığı bölüme dek olan topraklarda yarımadanın hakimiyeti tamamen Tayland’a aittir. Ünlü Phuket Adası tam da bu bölümün batısında yer alır.
Tropikal iklim ve muson yağmurlarının hakim olduğu ülkede Temmuz-Ekim arası muson yağmurlarının yağdığı ıslak mevsimdir. Bu esnada bazı adalara seyahat güçlüğü olabilir. Kasım ila mart arası turistik açıdan ilginin yüksek olduğu zamandır. Malay yarımadası civarı ise daima sıcak ve nemli olarak görünür.
Tayland’da vahşi yaşamın sayıları giderek azalmakta olan kaplan, leopar, timsah gibi türlerine rastlamak olasıdır. Kral Kobra yılanı da Tayland’da yaşam süren canlılardan biridir; bir kısmı öldürücü pek çok zehirli yılan veya böcek bulunur. Ülkenin yaşamında önemli bir yeri olan filler, aynı zamanda ulusal bir sembol olarak da benimsenmiştir.
Kuzeyi ve Myanmar sınırıyla güneye uzanan batısı dağlık olan Tayland’ın merkez bölümü Chao Praya Nehri’nin suladığı ovalık alandan oluşurken; doğusunda Mun Nehri’nin suladığı Khorat Platosu bulunur. Moon Nehri, Tayland ile Laos arasındaki sınırın önemli bir bölümü boyunca akmakta olan Mekong Nehri’ne katılır. Ülkenin en yüksek noktası, kuzeybatıda yer alan Inthanon Dağı’dır.
Nüfusunun yaklaşık %94’ü Budist olan Tayland’da en kalabalık dinsel azınlık grubu müslümanlardan oluşur; onları yaklaşık müslümanların beşte biri oranında hristiyanlar takip eder.
Tayland, anayasal monarşi ile yönetilir. Chakri Hanedanı üyesi Kral Devlet Başkanı görevini yürütür. 2014 yılında yapılan askeri darbe ile Tayland’da askeri hükümet Ulusal Yasama Meclisi’ni atama yoluyla oluşturmuş ve 2019 yılında da siyasi seçimlerin yapılmasına izin vermiştir.
Ülkenin başkenti Bangkok, para birimi Baht’dır. Tayland’da trafik soldan işler.
Tarihi Bilgi
Tayland’da tarih öncesi dönemlere ilişkin en eski buluntular hayvan ve bitki fosilleri; bu fosillerden en dikkat çekici olanları ise dinazorlara ait olanlardır. Phu Wiang Tepeleri ve Chaiyaphum Bölgesi bu fosillerin ele geçirildiği başlıca alanları teşkil eder. Öte yandan Ban Chiang’da bulunan kalıntılar, Tayland’ın binlerce yıldır insanlar tarafından yerleşim amacıyla kullanıldığının göstergesi olmuştur.
Yüzyıllar içinde Mon ve Kmer halklarının yerleştiği Tayland toprakları, bugünkü modern Tay halkının ataları denebilecek Tayca konuşan halkların özellikle güney Çin’den göçüne sahne olur. Kmer İmparatorluğu altında kurulan Tay şehir devletleri giderek güçlenerek Kmer hakimiyetine son verir. 1238’de ilk Tay Krallığı olan Sukothai kurulur. Zayıflayan Sukothai, Lanna Krallığı’nın nüfuz alanı olur. 14. yy’dan itibaren sahneye çıkan bir başka Tay Devleti, 400 yıl boyunca Siam olarak anılan bugünkü Tayland topraklarında hüküm sürecek olan Ayutthaya Krallığı’dır. Bu dönemde Budizm, resmi Tay dini haline gelir. Ayutthaya Krallığı döneminde ülke başta Portekizliler, batılı tüccarlar ile de tanışacaktır. Krallık 1767’de Burma’nın işgaline uğrar; başkentleri yakılarak tahrip edilir.
Ayutthaya’nın ardından yaşanan karmaşa dönemi 1782’de Chao Phraya kentinde (bugünkü Bagkok) başkentini kuracak olan Chakri Hanedanı ile son bulur. General Chakri, I. Rama adıyla krallığın ilk monarkı olur. Günümüz Tayland Kralı da aynı hanedanın bir üyesi olarak hala Tayland’da hüküm sürmektedir.
‘Kral ve Ben’ filminde Yul Brynner’ın canlandırdığı karakter sayesinde adını tüm dünyanın duyduğu Mongkut IV. Rama Avrupalılarla iyi ilişkiler kurarak Tayland’ın Batı ülkelerinin sömürgesi olmasının önüne geçen kişidir. 1932 yılında Kral VII. Rama döneminde kansız bir darbe gerçekleştirilir. Ülkenin yönetim sistemi mutlak monarşiden anayasal monarşiye evrilirken; 1939 yılında, Siam olan adı Tayland olarak değiştirilir.
İkinci Dünya Savaşı öncesi General ve Diktatör Phibunsonkhram’ın yönetiminde giren Tayland, önce Japonya ile müttefiklik ilişkisi içine girse de Tayland’ın tamamı bunu kabul etmeyince General 1944’de istifa etmeye zorlanır ama General henüz Tayland tarih sahnesinden çekilmemiştir. 1947’de darbeyle başbakan olarak tekrar yönetimi eline alır. 1957’de kendisi de askeri bir darbeyle yönetimden çekilmek zorunda kalır. Askeri diktatörlük 1973’e dek devam eder. Bu tarihte daha fazla demokrasi arayışı ile yönetim çekilirken monarşi daha önce sahip olmadığı bir politik güce kavuşur ve ardından gerçekleşen parlamenter demokrasiye geçiş denemesi yine bir darbeyle son bulur.
Askeri darbeler ve takip eden arayışlar 2014 yılına kadar devam eder. 2014’de 1932 yılından itibaren 13. darbe gerçekleştirilerek General Prayut Chan-o-cha liderliğindeki ordu tarafından seçilmiş hükümete son verilir. Tayland’da takip eden ilk genel seçimler 2019 yılında yapılır.
Kültür/Sanat/Mimari
Geleneksel Tay kültürü, Budist ve Hindu edebiyatının izlerini taşır. 19. yy’dan itibaren ülkeye büyük gruplar halinde göç ederek asimile olan Çinliler de Tay edebiyatını etkilemiştir. 20. yy edebiyatının en bilinen isimlerden biri ‘Dört Kral’ adlı romanıyla tanınan Kukrit Pramoj’dur. Seni Saowaphang, Chart Korbjitti, Emmanuelle Arsan, Jirat Prasertsup, aynı zamanda bir müzisyen olan S. P. Somtow, Prabda Yoon, Sunthorn Phu, Tayland edebiyatının önemli isimlerinden birkaçını oluşturur.
Geleneksel gösteri sanatları Tay kültüründe önemli bir yer tutar. Khon maskeli klasik dansı Tayland destanı Ramakian’a dayanır. Ramakian ise Hindu Ramayana destanından türetilerek Tayland kültürüne uyarlanmıştır. Bir başka klasik karma dans ve drama formu lakhon olarak adlandırılır. Kendi içinde Lakhon Nai, Lakhon Nok, Lakhon Chatri gibi türlere ayrılır. Nang gölge tiyatrosu, iki boyutlu kuklalarla gerçekleştirilen bir başka geleneksel gösteri sanatı biçimidir.
Dans-drama ve gölge tiyatrosu performanslarına geleneksel Tay müziği eşlik eder. Geleneksel müziğin icrası en yaygın olarak vurmalı ve üflemeli sazlardan teşkil edilen bir orkestra olan piphat tarafından yapılır. Khrueng sai, Luk thung, Mahori, Mor Lam, Kantrum diğer orkestrasyon tipleridir. Sueng, Ranat, Khong wong lek, Thon, Ching gibi pek çok farklı geleneksel müzik çalgısı bulunur.
Geleneksel el sanatları arasında elde yünlü ve ipekli dokumacılığı, gümüş işleme, ağaç oymacılığı önemlidir.
Tayland mimarisi ülkenin kültürü, ekvatoral yaşam gereklilikleri, çevre ülkelerin mimari biçimlerden etkiler ve dinsel inanışların harmanlanması ile oluşur ve bölgeden bölgeye de çeşitli farklılıklar gösterir. Geleneksel Tay evlerinin en önemli özelliklerinden biri iki metreye yakın ayaklar üzerinde yükseltilmiş olmasıdır. Bu ayaklar, ev sakinlerinin sel ve su basmasından, aynı zamanda sürüngenlerden korunmasına yardımcı olur. Wat olarak anılan Budist tapınakları, Tayland mimarisinin seçkin örneklerini meydana getirir. Tapınaklar çarpıcı süslemelere sahiptir. Özellikle çatı kenarları ve giriş parmaklıklarını süsleyen yılana benzer mitolojik yaratık naga dikkat çeker. Bangkok gibi büyük şehirler Batı mimarisinin etkileri ile yapılmış klasik binalara ve modern mimarinin çeşitli örneklerini de görmek mümkündür.
Spor
Tayland’ın milli sporu Tay Boksu veya Muay Thai olarak adlandırılan geleneksel, silahsız dövüş sporudur. Yumrukların yanı sıra diz ve dirsek de kullanılabilir; rakibe tekme atılabilir. Kısacası oldukça sert bir tekmeli boks sporudur. Müsabakalara geleneksel bir müzik eşlik ettiği gibi karşılaşma öncesi dövüşçüler beş dakikalık özel bir dans icra etmekle yükümlüdür. Bu alanın en önemli isimlerinden biri tüy siklet boks şampiyonluklarına da sahip olan Khaosai Galaxy’dir. Samart Payakaroon da bu alanda en önemli isimlerden biridir.
Tayland’da sevilen diğer sporlar arasında futbol, voleybol, tenis, badminton, snooker ve rugby bulunur. Snooker’da James Wattana, bayan halterde olimpik şampiyon Udomporn Polsak, efsanevi Thai sporculardan birkaçıdır.
Özel yapım bir topla ve güney doğu Asya ülkelerinde yaygın olarak oynanan takraw da oldukça popülerdir. Eller kullanılmadan tekme veya kafa ile topun rakip yarı alanına gönderildiği voleybola benzer bir spor olarak tarif etmek mümkündür.
Doğal zenginliklerle bezeli Tayland’da açık hava aktiviteleri açısından, şüphesiz pek çok olanak mevcuttur. Dalış ve şnorkel için Surin ve Similan Adalarını özellikle anmak gerekir. Hiking ve trekking gibi doğa sporları için Chiang Mai Kenti, bir başlangıç noktası olarak düşünülebilir. Phuket gibi bir yeryüzü cennetinde sörf keyfi de saymadan geçilemeyecek bir açık hava aktivitesidir.
Mutfak
Tayland mutfağının en önemli malzemelerinden biri, yaygın olarak tüketilen pirinçtir. Pirinçle beraber pek çok farklı türde noodle da Tayland mutfağının temel malzemelerinden birini teşkil eder. Buğday unu, pirinç unu, maş fasulyesi nişastası noodle yapımında kullanılır.
Khanom olarak adlandırılan Tay tatlıları içinde, ki bir kısmı Güney Asya ülkelerinde farklı ülkelerin mutfaklarında da karşımıza çıkarlar, muz yapraklarına sarılarak buharda pişirilen tatlılar öne çıkar. Tayland’da bulunmanın getirdiği en önemli gastronomik avantajlardan biri tropikal meyveleri tatma ayrıcalığıdır. Hint ayvası, guava, jackfruit, mangostan, yıldız meyvesi, rambutan bu tropikal meyvelerden birkaçıdır. Ancak tropikal meyveler arasında durian’ın yeri ayrıdır. Meyvelerin kralı olarak görülen durian, kimilerine göre itici sayılabilecek keskin bir kokuya sahiptir.
Tayland mutfağının tipik malzemelerinden biri balık sosudur. Güneydoğu Asya ülkelerinde yaygın olarak kullanılan balık sosu, balık veya kirilin yaklaşık iki yıl tuzlanarak fermentasyonu ile elde edilir.
Tom Yam Kung
Tom Yam bir çeşit baharatlı ve ekşili Tayland çorbasına verilen addır. Şayet çorba nehir karidesi ile pişirilirse Tom Yam Kung olarak adlandırılır. Çorba, limon otu, bir çeşit tropikal narenciye ağacı olan kaffir lime ağacı yaprakları, et suyu, balık sosu, acı biber, havlıcan otu (galangal) içeriyor olabilir.
Yam Pla Duk Fu
Çıtır kızarmış yayın balığına tatlı-ekşi baharatlı yeşil mango salatası katılarak yapılır. Kısacası Tayland’a özel bir balık salatasıdır.
Tom Kha Kai
Limon otu, kaffir lime ağacı yaprakları, bazen acı biber, havlıcan otu (galangal), kişniş, mantar da içerebilen, hindistan cevizi sütüyle yapılmış; sıcak, baharatlı tavuk çorbasıdır.
Yam Talay
Karışık bir deniz ürünleri salatası... İçeriğinde yayın balığı, kabuklu karides, limon suyu, balık sosu veya Tay kerevezi bulunabilir.
Pad Tay
Tay usülü kızartılmış noodle, Tayland’da milli bir yemek sayılan Pad Tay’ın ana malzemesidir. Tavuklu veya domuz etli yapılabilir; deniz ürünleri veya tofu içerebilir. Pad Tay, limon suyu, şeker, balık sosu, yer fıstığı, fasulye filizi, yumurta, Çin’e özgü yeşil taze soğan (Kuichai) eklenmiş olabilir.
Som Tam Thai
Fıstıklı, kurutulmuş karides ve palm şekeri içeren yeşil papaya salatasıdır.
Kung Pao
Dev nehir karidesi, ızgara edilerek sunulur.
Yam Nua
Tayland’ın ızgara biftekle yapılan bol baharatlı nefis salatasıdır. Soğan, Tay kerevizi ve yeşil nane içerebilir.
Khao Tom Mat
Khao Tom Mat Güney Asya’ya özgü bir tatlıdır. Pişirildiğinde birbirine yapışma özelliğine sahip özel bir pirinçten (Tayland’da khao niao kullanılır, farklı ülkelerde pirinç türü değişebilir) yapılan bu tatlıda pirinç muzla karıştırılır ve muz yapraklarına sarılmak suretiyle pişirilir.
Phuket
Tayland’ın en önemli turizm beldelerinden biri olan Phuket Adası, akla hemen deniz, güneş ve beyaz kumsalları getiriyor. Dünyanın en iyi bilinen tropikal turizm merkezlerinden biri haline gelen Phuket (Puket okunur), Tayland’ın yarımada kısmının batısında, Andaman Denizi’nde yer alıyor.
Phuket çarpıcı doğal güzelliklerinin yanı sıra kültürel, gastronomik, su-altı zenginlikleriyle de göz kamaştırır. Bütün bu zenginliklere temel teşkil eden şey Phuket’in Güney Asya deniz ticaret yolları üzerinde 16. yy’dan itibaren gelişen konumudur. Zengin kalay yatakları da adanın değerini arttıran bir unsur olmuştur. İngiliz, Fransız, Felemenk, Hintli, İranlı, Arap, Çinli ve Burmalı tüccarlar adaya yalnız ticari mal değil, kültürel çeşitliliği de taşır.
Muson iklimine sahip olan adada sıcaklıklar yılın bütününde yüksek seyrediyor. Mayıs ile ekim ayları arasında muson yağış mevsimi yaşanıyor. Aralık ila Mart arası ise hem kuru mevsim, hem de turistik açıdan yüksek sezon olarak kendini gösteriyor. Fiyatlar ve kalabalıklar buna uygun olarak artıyor. Yüksek sezon hemen öncesi ve sonrası, Kasım ila Nisan aylarında havalar oldukça güneşli, deniz suyu genellikle sakin, henüz ada çok kalabalık değildir ama hava durumunun değişken olabileceği mutlaka dikkate alınmalıdır.
Patong, Karon, Kata Yai, Rawai, Kata Noi, Kamala, Mai Khao adanın birbirinden güzel kumsallarıdır. Her türlü su sporu, yatçılık, dalış için Phuket önemli bir merkezdir. Plajlarda güçlü dip akıntısının yaratabileceği tehlikelere karşı kırmızı bayrakla yapılan uyarılara dikkat edilmeli; uyarı durumunda denize girilmemelidir.
Eğlence
Tayland, çılgın gece yaşamına sahip bir yer olarak ünlenmiştir. Canlı müzik, kabere şovları gibi pek çok eğlence aktivitesi mevcuttur. Bangkok, Pattaya ve Phuket eğlence ve gece yaşamı adresleri olarak öne çıkar. Ancak bazı yerlerde eğlencesiyle ünlü yerlerin tamamen yetişkinlere yönelik ve kırmızı nokta bölgeler olduğu dikkate alınmalıdır.
Öte yandan geleneksel gösteriler ve festivaller de ziyaretçiler için hem bu güzel ülkenin kültürünü tanımanın, hem eğlenceli zaman geçirmenin bir yoludur.
Sonkgran
Geleneksel festivallerden Songkran, Tayland’ın 13-15 Nisan gibi kutlanan yeni yılını temsil eder. Tapınak ziyaretleri, geleneksel seremoniler ve kutsal Buda heykelleri ile gerçekleştirilen ayinleri sokaklarda yapılan su savaşları takip eder. Su kaplarını dolduran Tay halkı savaşa büyük bir istekle iştirak eder.
Loi Krathong
Bir başka çok renkli Tay festivali Loi Krathong festivalidir. Tayland ay yılının 12. ayının dolunayında gerçekleştirilir. Yaklaşık olarak kasım ayına, kuru mevsimin ilk zamanlarına denk gelen Loi Krathong esnasında krathong adı verilen origami benzeri küçük sepetler mum ve çiçeklerle süslenerek su yollarına; kanal, dere veya nehirlere bırakılır. Festivalin en renkli yaşandığı yerlerin başında Sukhothai Tarih Parkı gelir. Pek çok eğlence ve gösteri festivale eşlik eder.
Vejetaryen Festivali
Genellikle eylül sonu, ekim başında gerçekleştirilen bu festivalde Çin kökenli, ruh ve bedeni arıtma amaçlı bir vejetaryen diyetinin sonunda (ki diyet 3 ila 9 gün arasında değişebilmektedir) seremoniler başlar. Seremonilere havai fişekler ve güçlü davul sesleri eşlik eder. Resmi geçitler, ateş üzerinde yürüme gibi gösteriler festivali oldukça ilginç kılarken; özellikle Phuket’de, yüzlerinde ve ağız çevrelerinde şiş, kılıç gibi akla gelebilecek en olmadık araçlarla piercing yaptıran, masong adı verilen erkek ve kadınlara rastlanır.
Uçurtma Festivalleri
Mart ayı, her türden, her renkten uçurtmanın göklerde süzüldüğü bir aydır. Satun, Rayong, Sanam Luang-Bangkok uluslarası katılımcıların da ilgi gösterdiği uçurtma festivallerinin düzenlendiği yerlerden bazılarıdır.
Chanthaburi Meyve Festivali
Mayıs - haziran aylarında düzenlenen festivalde, meyvelerden yapılmış süslemeleri seyretmek ve bol bol tropikal meyve tüketmek, festivali çok renkli ve eğlencel bir hale getiriyor
Balon Festivali
Hat Yai, Songkhla’da mayıs ayında düzenlenen uluslarası balon festivali renk, ışık, ses ve hareket cümbüşü olarak nitelendirilebilir.
Türkçe (TRY)