|
Stockholm
Uçağınız inmek üzere alçalırken, belki de merakla uçağın küçücük penceresinden bir şeyler görmek için bakarken; bilir miydiniz dünyanın en güzel şehirlerinden birine ulaşmakta olduğunuzu?
Stokholm, İsveç’in başkenti ve en kalabalık şehri. Bir endüstri, finans, eğitim, kültür, inovasyon, teknoloji merkezi ve ay...
...
|
|
Göteburg
İsveç’in ikinci büyük şehri olan Göteburg, Göte Nehri’nin Kuzey Denizi’ne döküldüğü noktada kurulu bir liman kenti. İsveç’in en büyük limanı olan Göteburg, Nordik ülkeleri içinde de bu ‘en büyük liman’ ünvanını koruyor. 1603 yılında Kral IX. Charles tarafından kurulan kent, tarihi boyunca İsve&cce...
...
|
|
Malmö
İsveç’in üçüncü büyük kenti ve bir liman kentidir, Malmö. Danimarka’nın başkenti Kopenhag ile adeta kapı komşusudur. Malmö’ye uçakla gitmek için İsveç’e değil de Kopenhag’a giden bir uçağa bilet alıp, deniz aşırı bir yolculukla Malmö’ye kolayca ulaşılabilir. Deniz aşırı yolculuk deyince, denizi bir gemiyle kate...
...
|
Coğrafi ve Siyasi Bilgi
Kuzey Avrupa’da bir İskandinavya ülkesi olan İsveç, resmi adıyla İsveç Krallığı, batı ve kuzeyde Norveç ve kuzeydoğuda Finlandiya ile karasal sınırlara sahiptir. İsveç güneybatısında yer alan Danimarka’ya, Malmö şehri ile Danirmarka’nın Kopenhag şehri arasında bir kısmı köprü ve bir kısmı tünel olarak inşa edilmiş, sıra dışı Öresund Geçidi ile bağlanmıştır. Doğuda Botini Körfezi ve Baltık Denizi’ne, güneybatıda Kuzey Buz Denizi’ne kıyısı bulunur. Sahip olduğu geniş topraklarına karşın nüfus yoğunluğu oldukça düşüktür. Topraklarının yaklaşık %15’i Arktik Çember’in kuzeyinde yer alır. Nüfusun büyük çoğunluğu güneyde toplanmıştır. Baltık Denizi’nde yer alan iki büyük ada Gotland ve Öland da İsveç sınırları içindedir.
Dünyanın kuzey ucuna yakın bir yerde bulunan İsveç’in en kuzeyinde yazları 56 gün gündüz yaşanırken, kışları da 32 gün gün ışığını görmek mümkün olmaz; tamamiyle gece yaşanır. Benzer şekilde yaz ve kış dönemleri güneydeki şehirlerde de uzun gece kısa günlere veya kısa gece uzun gündüzlere sahne olur.
İsveç bir göller ülkesidir; ülkede 100 000’e yakın kayda değer büyüklükte göl bulunmaktadır. En büyük gölleri Vänern ve Vättern’dir. Büyük şehirleri dahi doğa ile barışık ve iç içe yaşayan İsveç’in ormanlarında 400 000 civarında mus geyiği yaşar.
Ülkenin en kuzeyinde, kutup bölgesinde yer alan ve bir Sami ırkı olan Laponların yaşadığı İsveç Lapland’ı Eylül ve Mart arasında, doğanın bir mucizesi olan Kuzey Işıkları – aurora borealis’in görüldüğü yerlerden biridir.
Dünyanın en gelişmiş ülkelerinden kabul edilen İsveç, kadın erkek eşitliği düzeyinin en yüksek olduğu ülkelerden biri ve bir sosyal devlettir. Parlamenter demokrasiye dayalı anayasal monarşi ile yönetilir. Samiler, 1993 yılından bu yana kendi parlamentolarına sahiptir.
Bugün Bernadotte Hanedanı’na dahil olan monarkın (kral veya kraliçe) görevleri temsili ve sınırlıdır. Ülkenin başkenti Stockholm ve para birimi İsveç kronudur. İsveç, bir Avrupa Birliği ve Schengen bölgesi ülkesidir.
Tarihi Bilgi
İsveç’te buzul çağının sona erişi MÖ. 14800’e kadar uzanır. Buzların çekilmesinin ardından birkaç bin yıl içinde bölgede ilk yerleşimler görülmeye başlar. Bölgede nüfusun artış gösterdiği, yerleşik düzen ve tarıma geçildiği ve günümüze kadar pek çok izi kalan ilkçağların ardından İsveç’in tarihinde önemli bir dönem, efsanevi Vikinglerle başlar ve devam eder. MS. 800’lerden 11. yy’a kadar devam eden bu dönemde savaşçı ve denizci Viking halkı Baltık Denizi’nde ve suyolları vasıtasıyla Karadeniz’e kadar gittiği doğuda ticari bağlar ve hakimiyetler kurar. Avrupa’ya akınlar yapar. 11. yy’da Hristiyanlık kabul edilir ve pek çok iç çatışma nedeniyle 13. yy’a kadar karışık bir dönem yaşanır. İsveç’in nasıl ve tam olarak ne zaman bir krallık haline geldiği tam olarak bilinmemekle beraber bu dönemin en etkili krallarından biri soylu sınıfının kuruluşunu ilan eden ve toplumsal düzenlemeler yapan Kral Magnus Ladulas (1275-90) olur. 14. yy’da Hansa Birliği’nin etkisiyle gelişen ticari bağların sonucunda pek çok kent kurulur. 1397 yılında Danimarka Kraliçesi I. Margaret’in hükümdarlığı altında Danimarka, İsveç ve Norveç birleşerek Kalmar Birliğini oluşturursa da yaşanan iç anlaşmazlıklar 1520’de 80 İsveçli asilin krallık tarafından katledilmesi ile sonuçlanır ve bu kanlı eylemin tetiklediği isyan sonucunda İsveç, Gustav Vasa’yı 1523’de kral olarak seçer. Modern İsveç devletinin kuruluşu bu adım ile başlar.
17. yy’da, özellikle de Kral Gustav II. Adolf Dönemi’nde İsveç önemli bir güç haline haline gelir. 18. yy başlarında İsveç sınırları, bugünkü İsveç ve Finlandiya’yı kapsarken Napolyon Savaşları esnasında Rusya Finlandiya’yı ele geçirir. Kaybettiklerini kazanma umuduyla İsveç Napolyon’un mareşallerinden, Fransız Jean Baptiste Bernadotte’yi 1810’da çocuksuz kralları 13. Charles’ın varisi olarak seçer. Bernadotte bugünkü İsveç hanedanının kurucusudur. Kral 14. Charles olarak taç giyen Bernadotte, Finlandiya’yı tekrar elde etmeye teşebbüs etmez ama bir Fransız generali olmasına rağmen Fransa’ya karşı İngiltere ve Rusya ile işbirliği yapar; bu sayede Norveç İsveç Krallığı’nın kontrolü altına girer.
Kralın 1844’deki ölümüyle beraber İsveç liberal reformların uygulamaya konduğu bir periyot yaşar ve bu periyot parlamento reformuna dek devam eder. Halk hareketleri, dinde özgürleşme, kadın hareketleri 19. yy sonlarında ülkeye hakim olur.
İsveç, I. Dünya Savaşı ve II. Dünya Savaşı dışında kalır. Her ne kadar II. Dünya Savaşı’nda Alman baskısı altında kalmış ve bazı tavizler vermek zorunda kalmışsa da Nazi kırımından kaçan göçmenlere kucak açmaktan ve insani yardımlardan kaçınmaz.
21. yüzyılda bir sosyal refah devleti olarak yaşamını sürdüren İsveç, aldığı göçlerle kozmopolit ve çok kültürlü bir yaşama doğru evrilmektedir. Göçmen sorunu, göçmenlerin ülkeye uyumu, göçmen karşıtı gelişen akımlar gibi konular İsveç gündeminin önemli konuları olarak varlığını sürdürmektedir.
Kültür/Sanat/Mimari
İsveç, dünyada pek az ülkeye nasip olacak şekilde bir açık ve özgür toplum modeline dayanarak yaşamını sürdürür. İnsan hakları, çocuk hakları, kadın erkek eşitliği, basın özgürlüğü, ifade özgürlüğü gibi alanlarda öncü bir rol oynamaktadır. Toplum ve kurumlar, cinsel tercihler konusunda da saygılı ve duyarlıdır. Yaratıcılığı destekleyen bir eğitim sistemi ve yeniliği toplumu geliştiren bir itici güç olarak benimseyen anlayış sayesinde İsveç, inovasyon konusunda başa güreşen ülkelerden biridir.
İsveç, bilim ve sanatın belli alanlarında dünya çapında başarıların tanınmasında prestijli ödülü Nobel ile önemli bir rol oynar. Sanatın her alanında önemli başarılara imza atmış olan İsveç, edebiyat alanında yedi Nobel ödülüne sahiptir. İsveçli ikonik yazar Selma Lagerlöf, 1909 yılında Nobel ödülünü kazanmış ve bu ödülü edebiyat alanında alan ilk kadın olmuştur. Pippi Uzunçorap serisi ile çocuk edebiyatının en önemli isimlerinden olan Astrid Lindgren ve İsveç’in en büyük yazarları arasında sayılan August Strindberg tüm dünyada yaygın üne kavuşmuş isimlerdir.
İsveç müzik dünyasının efsanevi grubu ABBA, tüm zamanların en fazla dinlenen pop gruplarından biridir. 1974’te Eurovision şarkı yarışmasında kazandıkları birinciliğin ardından büyük bir üne kavuşan grubun albümleri büyük satış rakamları yakalamıştır. Britney Spears, Backstreet Boys ve N’Sync gibi Amerika’da büyük çıkış yapan pop şarkıcıları ve gruplara prodüktörlük yapan söz yazarı ve yapımcı Max Martin, İsveç’in müzik endüstrisi için yetiştirdiği bir başka büyük ismidir. İsveç’in farklı müzik türlerinde yetiştirdiği pek çok ünlü isim veya gruplardan bazıları, klasik müzik alanında Franz Berwald, Birgit Nilsson; pop müzikte Roxette, Robyn, Ace of Base, rock müzikte Europe, The Cardigans; metal müzikte Opeth, Yngwie Malmsteen olarak sayılabilir.
Efsanevi yönetmen ve yapımcı Ingmar Bergman, 1920 ve 30’larda büyük şöhret kazanan gizemli aktris Greta Garbo, Casablanca filminin unutulmaz yıldızlarından Ingrid Bergman, aktör Max von Sydow İsveç’in yetiştirdiği kült sinemacılardır.
İsveç Bertil Vallien ve Ulla Forsell, Frida Fjelmann gibi cama hayat veren önemli cam sanatçılarının yetiştiği ve cam dizaynı konusunda öncü rol oynayan ülkelerden biridir. Kosta Boda ve Orrefors, cam işçiliğinin en güzel örneklerinin yaratıldığı markalardandır. Mobilya tasarımı konusunda, IKEA markası ile dünya çapında saygınlık kazanmıştır.
Dizayn ve yenilik alanlarında dünyanın sayılı ülkelerinden biri olan İsveç’te, klasik mimariye sahip mimarlık eserlerinin yanı sıra modern mimarinin ilginç ve yaratıcı örneklerine sık rastlanır. İsveç’in dört bir yanında 190 metrelik Malmö Turning Torso binası, doğayla büyük bir uyum içinde ama doğaya meydan okuyacak şekilde yapılmış Öresund Köprüsü, solar enerji sayesinde sürekli soğuk ve ayakta tutulan Jukkasjärvi Buz Hotel, Uppsala Konser ve Kongre Binası, Göteburg Sauna gibi modern mimarinin seçkin örnekleri de görülür. Eric Gunnar Asplund, İsveç’in mimari alanında en önemli isimlerden biridir.
Spor
İsveç, spor ile yaşamın iç içe geçtiği, halkın neredeyse yarısının bir klüp bünyesinde spor yaptığı bir aktif yaşam ülkesidir. Bugüne dek olimpiyatlarda 636,5 madalya kazanmış en başarılı ülkelerden biridir.
Kış sporları ülkede çok sevilir ve yaygın olarak yapılır. Ingemark Stenmark, Gunde Svan ve Sixten Jernberg gibi önemli kayakçılar yetişmiştir. İsveç Buz Hokeyi takımı dünyadaki en iyi takımlarındandır.
Ülkenin uluslarası çapta en fazla bilinen sporcusu muhtemelen tenis oyuncusu Bjön Borg’tur. Sıralamada dünya bir numarasına kadar yükselen Borg, 11 Grand Slam şampiyonluğu ile tüm zamanların en iyi tenis oyuncularından biridir. Tenis dünyasında Stefan Edberg ve Mats Wilander de büyük başarılara imza atmış sporculardır.
Masa tenisi İsveç’te sevilen bir spordur. Tüm zamanların en iyi masa tenisi oyuncularından Jan-Ove Waldner, sporcuları dünya sıralamalarını kolay kolay kimseye kaptırmayan Çin’de dahi büyük bir saygı görür; efsane bir isim olarak kabul edilir. Jörgen Persson da dünya sıralamasında bir numaraya dek yükselmiş, çok başarılı bir masa tenisi oyuncusudur.
Golf oyuncusu Annika Sörenstam, tarihin en iyi golf oyuncularından biri addedilmektedir.
Heptatlonun kraliçesi Carolina Klüft 2002 ve 2007 arasında en önemli madalyaları kendisinde toplamış bir isimdir.
Açıkhava Aktiviteleri
İsveç coğrafi yapısı, gölleri, nehir ve ormanları ile bir açıkhava aktivitesi cennetidir. Onlarca farklı açıkhava aktivitesi gerçekleştirmek mümkündür. Bu aktivitelerden bazıları hiking, dağcılık, kaya tırmanışı, kayak, kızak, paten, binicilik, yüzme, yelken, kano, balık avlama, kuş gözlemi olarak sıralanabilir.
Mutfak
İsveç’te pek çok insan, bozulmadan kalmış doğanın içinde tüketilebilir taze otları, mantar ve orman meyvelerini elleriyle toplayıp mutfak ürünlerinde kullanmaya hala devam eder. Soğuk iklimin getirmiş olduğu zorluklardan biri de özellikle uzun kış dönemlerinde taze yiyecek bulmaktır. Bu durum, İsveçlileri balık ve patates gibi seçeneklerle sınırlandırmış gibi görünse de İsveç mutfağı son yıllarda alınan göçlere bağlı olarak çeşitlenmiş; yetenekli şeflerin elinde bir uluslararası mutfak veya gastronomi merkezi olmaya doğru yol almaya başlamıştır. Ancak reçel haline getirilmiş taze meyveler, turşu, tütsülenmiş et veya balık, kurutulmuş sebzeler, uzun süre küflenmeden dayanan ekmekler gibi uzun saklama koşullarını sağlayan yiyecekler İsveç mutfağının önemli bir parçası olmaya devam eder.
İsveç Köftesi
İsveç köftesi(köttbullar) İsveç mutfağının en lezzetli klasiklerinden biri kabul edilir. Rivayete göre Rus kralı Çar Deli Petro’yla girdiği savaşta Osmanlı İmparatorluğu’na sığınmak zorunda kalan İsveç Kralı XII. Karl, ülkesine dönreken yanında köfte tarifi de götürmüştür. Bu köfte, kökeninin Osmanlı’ya dayandığı doğru olsa dahi, İsveç mutfağında kendine özgü bir tat kazanmıştır. Yanında patatesle, kırmızı yaban mersini ve bazen gravy sosla tatlandırılmış olarak sunulan köfte son derece lezzetlidir.
Semla
Krem şanti ile doldurulmuş bir tür çörek olan Semla (veya Semlor), geleneksel olarak daha çok Ocak ve Şubat aylarında yapılır ve tüketilir. Kakule ile tatlandırılmış, badem ezmesi ve krem şanti ile tüketilen tatlı çöreğin geçmişi dinsel büyük perhizin bitişi için yapılan kutlamalara dayanır. Her yıl 20 milyon civarında semla tüketilmektedir. Semlanın, son yıllarda dürüm şeklinde yapılmış türü de çok sevilmiş ve semla çılgınlığının bir parçası haline gelmiştir.
Nobel Ödülleri
Yaygın olarak dünyanın en prestijli ödülleri kabul edilen Nobel ödülleri, İsveçli bilimadamı Alfred Nobel’in vasiyeti gereği 1901 yılından bu yana verilmektedir. 1833 yılında Stokholm’de doğan Alfred Nobel, bir mucit, kimyager, mühendis ve girişimcidir. Nobel, Saint Petersburg’da bir dönem silah üretimi yapan babasının isteği üzerine bu konularda eğitim alır. Birkaç dili akıcı şekilde konuşabilen, edebiyat ve şiire de ilgi duyan Nobel, çalışmalarını nitrogliserin üzerinde yoğunlaştırır; böylece dinamitin ve dumansız barutun keşfedilmesini sağlar. 10 Aralık 1896’da San Remo’da öldüğünde yüzlerce fabrika onun patentlerini kullanarak patlayıcı üretir hale gelmiştir.
Çocuksuz olarak ölen Nobel, mirasını dört kurumun ortak olacağı bir fon halinde geride bırakır. Bu kurumlar, İsveç Bilimler Akademisi, Karolinka Enstitüsü, Stockholm Akademisi ve Nobel’in hayatta olduğu yıllarda İsveç ile aynı bayrak altında tek devlet olarak bulunan Norveç’in parlamentoda atayacağı beş kişilik bir komitedir. 1900 yılında bu kurumlar Nobel’in mirasını Nobel Vakfı altında birleştirir.
Rivayete göre Nobel, icatlarının yarattığı yıkım nedeniyle vicdan azabı duyarak ödüllerin dağıtılmasını vasiyet etmiştir. Gerçeğe daha yakın olması muhtemel tahmin, yaşadığı sırada “ölüm taciri” olarak anılan Nobel’in adının bu prestijli ödüller ile anılmasını istediği şeklindedir.
Nobel ödülü, her yıl Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta, Nobel’in ilgi alanları olan, edebiyat, fizik, kimya, fizyoloji veya tıp alanlarında ve 1968 yılından bu yana ekonomi alanında verilir. Ödül sahipleri Nobel madalyalarını Stockholm Konser Salonu’nda İsveç Kralı’nın elinden alır.
Yine her yıl verilen Nobel Barış Ödülü, o yıl barışa yapılan uluslararası düzeyde katkıları onurlandırmak içindir ancak Nobel Barış Ödülü’nün kime verileceği Norveç Nobel Komitesi tarafından belirlenir ve ödül sahibine, Norveç’in başkenti Oslo’da takdim edilir. Kazananlar aynı zamanda yüklü miktarda para ödülünün sahibi olur.
Nobel ödülü, prestijli olduğu kadar tartışmalı da bir ödüldür. Wilhelm Röntgen, Marie Curie, Ernest Hemingway, Gabriel Garcia Marquez gibi dünyada bilimin ve sanatın büyük isimleri bu ödüle sahip olmuş ama örneğin dünya edebiyatının en büyük isimlerinden Tolstoy, ödül yaşama geçirildikten on yıl sonra ölmesine rağmen ödül komitesi tarafından seçilmemiştir.
Eğlence
Tiyatrolar, publar, kafeler, sinemalar, park ve müzelerle dolu İsveç’te sıkılmaya pek zaman yoktur ama yılın belli zamanları vardır ki hayat daha bir renkli, insanlar daha bir canlıdır, o anlar geldiğinde. Bu özel zamanların birkaçı aşağıda yer alır:
Walpurgis Gecesi ve 1 Mayıs
Şenlik ateşleri ve şarkılarla kutlanır, Walpurgis. Baharın gelişi kutlanmaktadır. Uppsala gibi öğrenci şehirlerinde kutlamalar, partiler daha bir coşkuludur. Ne de olsa ilk dönem, sınavlar vs. son ermek üzeredir. Şenlik ateşlerinin etrafında toplanmış insanlar, ülkenin dört bir tarafında şarkılarıyla şenliğe katılan korolar, her yerde İsveç bayrakları ... İsveç Kral’ı da doğumgününü aynı gün kutlamaktadır. 1 Mayıs günü resmi tatil olduğu için şenlik ruhu devam eder. 1 Mayıs İşçi Bayramı da ayrıca resmi geçit ve gösterilerle kutlanır.
İsveç Ulusal Günü
6 Haziran’da kutlanır. İsveç’in Kalmar Birliği’nden ayrılarak Kral Gustav Vasa’nın liderliğinde İsveç devletinin temellerini atışını anmak için kutlanan bu gün 2005 yılında resmi tatil ilan edilmiştir. Kutlamaların açılışı Stockholm’de bulunan Skansen Açık Hava Müzesi’nde, Kral ve Kraliçe’nin katıldığı bir göğe bayrak çekme töreni ile yapılır.
Midsummer (Yaz Ortası) Kutlaması
İsveç’te katılımın en yoğun olduğu kutlamalardan biridir. Soğuk ve karanlık kış günleri bitmiş ve hayat gün ışığı ile dolmuştur artık. Tatil sezonu başlamıştır. 21 Haziran ile 25 Haziran arasında yılın en uzun günü kutlanacaktır. Çiçekler, folklorik giysiler, çocukların neşesi, çiçeklerle süslü kutlama direği, dans edenler ... Kutlama mutlaka kırlara doğru yapılır ve şehir sokakları boşalır. Salamura yapılmış ringa balığı, taze patates, kremalı çilek, bira ve şnaps günün menüsünün başlıca öğeleridir. Genç kızlar, evlerine dönmeden önce yedi değişik çiçek toplayıp yastıklarının altına koyarlar; gelecekteki eşlerinin rüyalarında görüneceğine inanırlar.
Göteburg Kültür Festivali
İsveç’in en büyük sokak partilerinden biri altı günlük Göteburg Kültür Festivali’nde Ağustos ayında yaşanır. Neler yoktur ki bu festivalde? Canlı müzik, şiir, tiyatro, dans, moda, sinema... Yok yoktur kısacası.
Türkçe (TRY)